چکیده:
مقاله حاضر به منظور بررسی چهره ضد قهرمانان در حماسه های ملی ایران، به شیوه کتابخانه ای نوشته شده است و یافته های پژوهش به شکل توصیفی و تحلیلی ارائه شده اند. آنچه در حماسه های ایرانی حایز اهمیت فراوان است، جدال دو نیروی خیر و شر است. قهرمانان تجلیگاه همه صفات و خصایل پسندیده هستند و ضد قهرمانان جلوه گاه صفات و ویژگیهای اهریمنی؛ از این رو ضد قهرمانان گاه با انگیزه های نفسانی، و گاه به منظور کاستن قدرت، توانایی و شایستگی قهرمانان، با آنها درگیر می شوند. این گفتار به بررسی ضد قهرمانان درحماسه های ملی ایرانیان اختصاص یافته، از نظر «نوع» آنها را در چهار دسته اصلی: انسانی، حیوانی، طبیعی و ماوراء طبیعی جای داده و از نظر «کنش» و نقشی که در متن وقایع به عهده دارند، در یازده دسته: اصلی، مشاور، سپهدار، جدالگر، اغواگر، یاریگر، متحد، راهنما، صوری، عاشق و ابزاری طبقه بندی نموده است. سپس ویژگیها، زیر مجموعه ها و تعاریف هر دسته با مصداقهای آن ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
"براین اساس و با توجه به اهمیت عناصر اهریمنی [ ضد قهرمانان] هم از نظر میزان حضور در داستانهای حماسی و سهم عمدة آنها در پیدایش این داستانها، و هم از نظر تنوع وچند گانگی آنها، در این مقاله که خلاصهای از پژوهشی بزرگتر است، ضد قهرمانان در حماسههای ملی ایران بررسی و از دو دیدگاه کلی و جزیی براساس دو معیار "نوع» و "کنش» تقسیم و طبقهبندی شدهاند، و برای دستههای مشخص و مجزا تعریفهایی ارائه گردیده است.
دسته های ضد قهرمان براساس نوع: ضد قهرمانان از لحاظ «نوع» به چهار دستة اساسی تقسیم میشوند، که هر یک از آنها نیز دارای زیر مجموعههای خاص خود هستند، این چهار دسته عبارتند از: 2-1-1.
کتایون دختر شاه هند، صور، نیز پس از این که با نارضایتی همسری قهرمان [بهمن] را میپذیرد، به او خیانت ورزیده، با معشوق اصلی خود [لوء لوء] علیه قهرمان دست به یکی میکند، و با اغوا کردن بهمن قصد برکناری از تاج و تخت، و کشتن او مینماید؛ اما تلاش پارس پرهیزگار باعث ناکامی آنها میشود.
از این نوع است شاه ماچین، بهک، در کوش نامه، که گرچه به ظاهر با کوش علیه قهرمان جدالگر [آبتین] و حامی او [طیهور] هم پیمان شده بود، هنگام غیبت ضد قهرمان [کوش] و رفتن او به نزد ضد قهرمان اصلی [ضحاک] در ایران، با نوشتن نامهای به قهرمان، او را به حمله به سپاهیان ضد قهرمان تحریک کرد، و خود نیز در این کار متحد و یاریگر او بود، و در نهایت جان خود را در این راه از دست داد."