چکیده:
پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله جامعه اسلامی دچار تشتت شد.معتقدان به وصایت و انتخاب امام و جانشین پیامبر صلی الله علیه و آله از جانب خود ایشان،این جانشینی را منحصرا در امام علی علیه السلام میدیدند و آنها هسته اولیه شیعه را شکل دادند.گرچه تشیع در دوران خلافت امام علی علیه السلام نهادینه و در قرن اول هجری به سازمان و گروه منسجم و متشکل دینی و سیاسی تبدیل شد.
موضوع انحصار امامت در خاندان و اهلبیت نبوت یا به عبارت دیگر،در نسل فاطمه علیهاالسلام و نیز ارادت به آن خاندان،محوری استراتژیک بود که تمام اندیشهها و نحلههای فکری پراکنده شیعه را در ابتدا متحد میکرد،اما با پیدایش علم کلام و نیز پس از شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش و همچنین قیامهایی که به منظور خونخواهی آن شهیدان صورت گرفت،این اتحاد استراتژیک به تبع پراکندگیها و انشقاق ایجاد شده در جامعه اسلامی قرن اول و دوم هجری خدشهدار گردید و در نهایت به ظهور فرقههای مختلف منجر شد.نوشتار حاضر به بازشناسی عوامل دینی و سیاسی ایجاد فرقههای شیعه میپردازد و درصدد پاسخ به این سؤال است که چرا تشیع دچار چنین پراکندگی در تاریخ شد.فرضیه این تحقیق این است که«پیدایش علم کلام و عدم دستیابی شیعه به حاکمیت سیاسی باعث پراکندگی و ایجاد فرقهها و عدم اتحاد در جامعه شیعه شد».
خلاصه ماشینی:
"موضوع انحصار امامت در خاندان و اهلبیت نبوت یا به عبارت دیگر،در نسل فاطمه علیهاالسلام و نیز ارادت به آن خاندان،محوری استراتژیک بود که تمام اندیشهها و نحلههای فکری پراکنده شیعه را در ابتدا متحد میکرد،اما با پیدایش علم کلام و نیز پس از شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش و همچنین قیامهایی که به منظور خونخواهی آن شهیدان صورت گرفت،این اتحاد استراتژیک به تبع پراکندگیها و انشقاق ایجاد شده در جامعه اسلامی قرن اول و دوم هجری خدشهدار گردید و در نهایت به ظهور فرقههای مختلف منجر شد.
عموم شیعیان و حتی اهلسنت بر این مسئله،یعنی ضرورت وجود امام اتفاق نظر دارند با این تفاوت که اهلسنت امامت را در معنای خلافت،امری شرعی و الهی میدانند و امام جامعه را به دلیل جانشینی پیامبر صلی الله علیه و آله که البته از طریق اجماع اصحاب حل و عقد انتخاب میشود، خلیفه واجب الاطاعه میدانند.
2در دیدگاه سیاسی شیعه امامیه،امامت باید از طرف خداوند تعیین شود و پیامبر صلی الله علیه و آله باید آن را معرفی کند و امر انتخاب امام را نمیتوان برعهده مردم گذاشت،زیرا به گفته امام رضا علیه السلام مقام امامت برتر،بزرگتر و عمیقتر از آن است که عقول بشر آن را درک کند و به اراده آنان سپرده و با گزینش آنان تعیین شود.
در مقابل،امامیه بر این امر تأکید کردند که امامت در فرزندان ذکور ائمه قرار دارد و آن هم قبلا از جانب رسولخدا صلی الله علیه و آله معین شده است و اگر امام قبلی جز یک فرزند خردسال نداشته باشد،امامت در او متعین میشود نه در برادر یا در عمو و...."