چکیده:
شرح کبیر ابنمیثم بحرانی از مهمترین شروح ترتیبی نهجالبلاغه است. مؤلفههای روش ابنمیثم در شرح نهجالبلاغه را میتوان به دو دستۀ «مؤلفههای پیش از شرح متن» و «مؤلفههای در حین شرح متن» تقسیمبندی کرد. از جمله مهمترین مؤلفههای پیش از شرح متن، میتوان به این موارد اشاره کرد: بیان سبب ورود کلام، ذکر تاریخ صدور کلام، مشخص کردن مخاطب یا مخاطبان کلام یا نامۀ امام(، جواب به شبهات، توجه به نسخه بدلهای نهجالبلاغه و دیگر منابع مربوط، آوردن مقدمهای پیش از آغاز شرح در صورت نیاز و بیان هدف کلی کلام و محور اصلی آن. همچنین از برجستهترین مؤلفههای موجود در حین شرح این موارد است: بخشبندی موضوعی متن، بهکارگیری مباحث کلامی، فلسفی و منطقی، بهکارگیری آموزههای عرفانی و صوفیانه، بهرهگیری از شروح پیشین نهجالبلاغه، استفاده از گفتههای تاریخی، استفاده از اشعار عرب، بیان معاریض و اشارات موجود در کلام حضرت علی( و شرح مفصل بخشهای مربوط به توحید و خداشناسی.
خلاصه ماشینی:
در شرح نامهها نیز اگر تاریخ نگارش نامه مبهم بوده یا توسط سیدرضی ذکر نشده باشد، آن را مشخص کرده است؛ مثلا پس از آوردن متن خطبۀ چهارم آورده است: أقول: روی أن هذه الخطبة خطب بها أمیرالمؤمنین( بعد قتل طلحة و الزبیر.
جواب به شبهات: شارح، در مواردی که دربارۀ اصل خطبه بحثی نیاز بوده، پیش از شرح متن، آن را مطرح کرده است؛ چنانکه در مورد خطبۀ شقشقیه، شبهۀ ساختگی بودن این خطبه و شک در صدور آن از امام علی(، از سوی اهل سنت مطرح شده و مؤلف، پس از ذکر این شبهات و آوردن دلایل انکار این خطبه از سوی آنان، براهین کافی و وافی در رد این پندار، ارائه کرده است و حدود بیش از دو صفحه را به این بحث اختصاص داده و سپس به شرح متن خطبه پرداخته است.
3 مؤلف، در بسیاری از موارد، در شرح نامهها و کلمات قصار نیز اگر سید رضی تنها بخشی از متن را آورده باشد، بخش دیگر را ـ که سید نیاورده ـ پیش از آغاز شرح آورده است یا توجه داده که این نامه گزیدهای از یک نامه است و کامل نیست؛ مثلا در ابتدای شرح نامۀ 32 آورده است: أقول: أول هذا الکتاب: من عبدالله أمیرالمؤمنین إلی معاویة ابن أبی سفیان، أما بعد فإن الدنیا دار تجارة و ...