چکیده:
مهمترین مبنای دینداری و دینباوری در ادیان آسمانی وحیانیت آموزهها و دستورهای پیامبران خداست که انکار آن با انکار نبوت و ایمان دینی مساوی است. وحی نبوی اقسام و مراتب چهارگانهای دارد که سه قسم نخست آن،وحی کلامی است. وحی کلامی شامل وحی مستقیم خدای تعالی به پیامبر،وحی از پس پرده به پیامبر و وحی به واسطه فرشته یا جبرئیل امین است.مرتبه چهارم،وحی به پیامبر در عالم رؤیاست. در میان این چهار قسم وحی نبوی،مرتبهء نخست،که خدای تعالی بیواسطه به طور مستقیم با پیامبر خود سخن میگوید،عالیترین قسم وحی نبوی است که تحمل آن بر پیامبران بزرگ نیز بسیار سنگین و گران بوده است.پیامبر اسلام(ص)از همه اقسام چهارگانه وحی نبوی بهرهمند بوده که مرتبهء نخست آن برای آن حضرت نیز بسیار سنگین و گران بوده است.قرآن کریم عمدتا به واسطه جبرئیل امین یعنی قسم سوم وحی نبوی نازل شده است.قرآن کریم مصداق عالیترین اقسام وحی نبوی است که هم تمام محتوا و معانی آن و هم همه الفاظ و عبارات آن از سوی خدای تعالی وحی شده است. در این مقاله معانی لغوی و اصطلاحی وحی و کاربرد آن در قرآن و سپس انواع وحی اصطلاحی یا وحی نبوی مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته و به طور ویژه،انواع وحیهایی که بر پیامبر اکرم(ص)نازل گردیده،کاوش شده است.
خلاصه ماشینی:
"این سه نوع وحی کلامی،عالیترین و برترین مراتب وحی نبوی است که به پیامبران بزرگ اختصاص داشته است(ملا صدرا،6331،ج 1:003)اما اقسام وحی نبوی به این سه قسم محدود نمیشود و شکلهای دیگری نیز برای وحی نبوی وجود داشته که از جمله وحی در عالم رؤیا بوده است؛مثلا حضرت ابراهیم خلیل(ع)در عالم رؤیا دستور ذبح اسماعیل(ع)را از طرف خدای تعالی دریافت کرد.
عارف بزرگ جهان اسلام،ابن عربی نیز بر این باور بوده که قرآن کریم پیش از نزول جبرئیل امین بر پیامبر اکرم(ص)به طور کلی و اجمالی از سوی خدای تعالی بر آن حضرت نازل شده و سپس به تفصیل به صورت آیات و سورهها به واسطه جبرئیل امین بر آن حضرت نازل شده است(آلوسی،بیتا،ج 31:85).
از احادیث ائمه علیهم السلام هم استفاده میشود که وقتی وحی از سوی خدا به طور مستقیم بر پیامبر اکرم(ص)نازل میشد برای آن حضرت،طاقتفرسا و سنگین بوده است:«از زراره نقل شده است که گفت:به امام صادق(ع)عرض کردم:فدایت شوم،آیا آن بیهوشی که به رسول خدا(ص)دست میداد،هنگامی وحی بود؟آن حضرت فرمود:آن هنگامی بود که میان او و خدای تعالی هیچ کس واسطه نبود و در آن هنگام،خدای تعالی برای آن حضرت تجلی میکرد»(صدوق،بیتا:511).
همانگونه که جلال الدین سیوطی معتقد است از میان آن سه قول،تنها قول نخست صحیح است؛یعنی در واقع،هم همهء معانی و هم همهء الفاظ قرآن کریم از سوی خدای تعالی نازل و بیواسطه یا با واسطه به پیغمبر اکرم(ص)وحی شده و فقط همین قول از پشتوانه استدلالی مستحکم برخوردار است و آیات و احادیث نیز آشکارا آن را تأیید میکند(خرمشاهی،1831،ج 2:1032)."