چکیده:
دشت مرند با روندی شرقی _ غربی، یک چاله ساختمانی نئوژن- کواترنری به طول 50کیلومتر و عرض متوسط 5/7 کیلومتر است که در شمال غرب ایران و در حد فاصل دو رشته کوه عمده این منطقه(قره داغ و میشوداغ) واقع شده است. در حال حاضر چاله مرند انباشته از نهشتههای کواترنری است که در قالب مخروطافکنههایی در امتداد جبهههای کوهستانی مشرف به دشت ردیف شدهاند. گسل شمالی میشو در امتداد گسل تبریز به طرف شمال غرب و با آثار ژئومورفیکی متعدد، در حاشیه جنوبی این چاله تکتونیکی واقع شده است. تبیین نقش عوامل تکتونیکی در ایجاد چاله تکتونیکی مرند و ارزیابی میزان فعالیتهای تکتونیکی از طریق تحلیل دادههای رسوبی مورفولوژیکی، مهمترین اهداف این تحقیق میباشند که با تکیه بر دادههای حاصل از مقاطع ژئوفیزیکی و ژئوالکتریکی و آثار ژئومورفولوژیکی حاصل از کارهای میدانی و تحلیل نقشههای زمین شناسی و توپوگرافی مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان داد که با وجود برخورداری دشت مرند و ناهمواریهای اطراف آن از دینامیک بالای تکتونیکی، چشم انداز کنونی آن بیشتر نتیجة عملکرد فعالیتهای تکتونیکی در گذشته و به ویژه در کواترنری میباشد. یافته های مقاله اطلاعاتی را در ارتباط با فعالیتهای تکتونیکی کواترنری منطقه در اختیار گذاشته است. به طور کلی، بر اساس این یافتهها سیمای توپوگرافیکی و ژئومورفولوژیکی فعلی دشت مرند به شدت از فعالیتهای تکتونیکی کواترنری متأثر شده است و بر طبق شواهد موجود همین عامل مهمترین نقش را در ایجاد چاله تکتونیکی و در حال گسترش مرند داشته است. یافتههای این تحقیق می تواند راهنمای خوبی برای محققین در مطالعة آثار ژئومورفیکی گسلها در نواحی فعال تکتونیکی باشد. کلیدواژهها: فعالیتهای تکتونیکی کواترنر، چاله تکتونیکی مرند، حوضههای رسوبی کواترنر، ارزیابی ژئومورفیکی گسلها، شمال غرب ایران
خلاصه ماشینی:
"دشت مرند در شمالغرب ایران واقع شده است(شکل 1)و از نظر زمینساختی به صورت یک گرابن-در حد فاصل
مطالعاتی نگارنده در مورد ناهمواریههای واقع در جنوب دشت مرند(میشوداغ)و گسل شمالی میشو و همچنین سازوکار این گسل(راستالغز بودن آن)از جمله انگیزشها و محرکها و پشتوانه محقق در تحلیلهای زمینساخت-رسوبی چاله نئوژنی و در
بر جای گذاشته شده در سطح دشت مرند میباشد که ضخامت آن در برخی قسمتها بالغ بر 350 متر است.
(شکل 5)،نشان میدهد که ساختمان زیرین دشت مرند که انباشته از نهشتههای کواترنری است دارای بینظمیهایی در مقطع
میرشد بازشدگی چاله تکتونیکی مرند با حرکات فرونشینین در امتداد این شکستگی آغاز شده است ولی در مراحل بعدی
آثار ژئومورفیکی حاصل از عملکرد گسل میباشد و وجود بینظمیهایی در لایههای فوقانی مقاطع مربوط به شرق دشت مرند
امروزه بخش فعال بسیاری از مخروطافکنههای ضلع شمالی دشت در حد فاصل این خط و جبهه کوهستانی قرار دارد.
شکل 5 مقاطع ژئوالکتریکی ترسیم شده در عرض دشت مرند(با تغییراتی در مقیاس نسبت به منبع اصلی(وزارت نیرو،1353))،خطوط شماره
شکل 6 نقشه ملح سونداژها و خطوط همتراز ژئوالکتریکی دشت مرند(با تغییراتی در مقیاس نسبت به منبع اصلی(وزارت نیرو،1353))،خطوط شمارهگذاری شده(خطوط چین)
رسوبی چاله نئوژنی و در حال گسترش مرند و نقش این گسلها در سیر تکاملی دشت مرند مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج این تحقیق دشت مرند یک چاله تکتونیکی است که همزمان با بالاآمدگی ناهمواریهای واقع در شمال(قرهداغ)و
شکل 9 شمایی از چاله تکتونیکی مرند که در آن نیروهای کششی موجب ایجاد حداقل 4 شکستگی نرمال در امتداد دشت شدهاند."