چکیده:
راویان و محدثان شیعه و اهل سنت، گسترۀ فراوانی از سخنان نبوی( را به نقل از راویان هممسلک و مورد اعتماد خود در منابع حدیثی گرد آوردند. جواز و امکان نقل روایات اهل سنت از عصر ائمه( مورد سؤال راویان شیعه بوده است؛ چنان که این پرسش خود را بر امامان عرضه داشتهاند. در پاسخ به این پرسش، وجود روایات صحیح منقول از پیامبر( مورد تأیید ائمۀ معصوم( قرار گرفته است. شیوۀ اندیشمندان و مفسران شیعی نیز نشان از مراجعه به منابع روایی اهلسنت دارد. مفسران شیعی در حوزههای مختلف مرتبط با آیات قرآن به نقل احادیث اهلسنت پرداخته و در تبیین مفاهیم آیات سود جستهاند. مراجعه به روایات تفسیری اهلسنت کارکردها و فواید متعددی را به دنبال دارد که از آن جمله میتوان به اصالت بخشی و افزایش اعتبار و جبران ضعف روایات شیعه، بازیابی روایات ائمۀ اطهار، تأیید دیدگاههای شیعی، نقل مناقب اهلبیت، تبیین جهات معنایی روایات شیعی، فهم بهتر آیات و حل تعارض میان اخبار اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
به عنوان نمونه، مؤلف تفسیر من وحی القرآن ذیل آیۀ 102 سورۀ مبارکۀ آلعمران، در پاسخ به «چگونگی تقوای الهی» حدیثی را از امام صادق( نقل کرده و در ادامه متذکر میشود که در منابع اهلسنت این حدیث از پیامبر( نقل شده است: رجال النجاشی، ص3.
6 شایستۀ ذکر است که افزون بر بازیابی روایات ائمه(، میتوان با استفاده از روایات اهلسنت به ریشهیابی احادیث ایشان در روایات پیامبر( و نیز امام علی( پرداخت؛ به عنوان نمونه، علامه طباطبایی ذیل آیۀ 58 سورۀ مبارکۀ نساء حدیثی را از امام محمد باقر( در خصوص حقوق حاکم اسلامی و مردم نقل کرده و در ادامه مینویسد که نظیر آن را سیوطی در الدر المنثور از امام علی( آورده است.
در این میان، گاه نقل روایات یکسان و یا هممضمون از منابع روایی اهلسنت نیز برای این مقصود مفید فایده است؛ به عنوان نمونه، علامه طباطبایی روایتی را از الدر المنثور به نقل از ابن مردویه از انس بن مالک و بریده از پیامبر نقل میکند که نقل امین الاسلام طبرسی از آن حدیث مرسل بوده و ضعیف تلقی میشود: و در همان کتاب [الدر المنثور] است که ابن مردویه از انس بن مالک و بریده روایت کرده که گفتند: رسول خدا( وقتی آیۀ (فی بیوت أذن الله أن ترفع( 13 را خواند، مردی برخاست و سوره بقره، آیه 207.