چکیده:
نسخۀ مصوری از دیوان سلطان احمد جلایر (حک 784-813ق) در نگارخانۀ فریر موزۀ اسمیتسونین نگهداری می شود که تصاویر آن نمونه ای مهم از آثار کتاب آرایی در دورۀ دوم مکتب نگارگری شیراز است. تصاویر این نسخه ربطی به اشعار متن ندارد، بلکه تصویر هفت وادی منطق الطیر عطار است. نقاش کتاب عبدالحی، نقاش برجستۀ سدۀ هشتم هجری است. نویسنده در این مقاله، نخست نسخه و نقاش آن را معرفی می کند. سپس به مناسبت موضوع تصاویر کتاب، به معرفی منطق الطیر عطار و هفت وادی سلوک می پردازد. آن گاه با ذکر حمایت سلطان احمد از هنرمندان و اهمیت دورۀ او در تکامل مکتب نگارگری تیموریان و ترکمانان، به نسخه و بیان مشخصات هنری و جزئیات نگاره ها و تشعیرها و تذهیبهای آن بازمی گردد. مطابقۀ تصاویر کتاب با ویژگیهای وادیهای سلوک منطق الطیر بخش اصلی مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"مهدی حسینی1 نسخهء مصور دیوان سلطان احمد جلایر و هفت وادی منطق الطیر نسخه نسخهء مصوری از دیوان سلطان احمد جلایر(حک 487-318 ق) در نگارخانهء فریر موزهء اسمیتسونین نگهداری میشود که تصاویر آن نمونهای مهم از آثار کتابآرایی در دورهء دوم مکتب نگارگری شیراز است.
در راه،بسیاری از آنها موفق به عبور از مهالک نمیشوند و تنها سی مرغ،پس از سیروسلوک عرفانی و عبور از هفت وادی طریقت،به حقیقت میرسند: دیگری گفتش که ای دارای راه دیدهء ما شد درین وادی تباه پر سیاست مینماید این طریق چند فرسنگ است این راه ای رفیق گفتنی است که داستان مرغان و پرواز گروهیشان به سوی قاف پیش از عطار در رسالة الطیر ابن سینا و امام محمد غزالی و نیز در داستانهای کلیله و دمنه آمده بود؛اما اشعار عطار در منطق الطیر چنان ابعاد و الفاظ و بیان و محتوایی دارد که در ادبیات عرفانی ایران کمنظیر است.
عطار برای رسیدن به حقیقت،هفت وادی پیش روی مرغان مینهد:وادی حکمت،وادی عشق،وادی معرفت،وادی استغنا،وادی توحید،وادی حیرت،وادی فقر و فنا: گفت ما را هفت وادی در ره است چون گذشتی هفت وادی درگه است هست وادی طلب آغاز کار وادی عشق است از پس بیکنار پس سیم وادی از آن معرفت هست چارم وادی استغنا صفت هست پنجم وادی توحید پاک پس ششم وادی حیرت صعبناک هفتمین وادی فقر است و فنا بعد از این وادی روش نبود تو را در کشش افتی روش گم گرددت گر بود یک قطره قلزم گرددت دیوان سلطان احمد جلایر زمانی که سلطان احمد بن اویس(حک 487-218 ق/ 2831-0141 م)،آخرین فرمانروای بزرگ آل جلایر، زمام امور را به دست گرفت،وارث جمع هنرمندانی بسیار فعال و خلاق شد."