چکیده:
مقاله میکوشد اسناد بجای مانده از شهرستان نایین را معرفی نماید. بدین منظور در ابتدا با اشاره به آثار، بقایا و بناهای تاریخی پیش
از اسلام احداث این شهرستان را به سالهای قبل از اسلام منسوب میدارد. سپس به بعد از اسلام اشاره دارد و مکتوبات دولتی را اولین
اسنادی میداند که پس از اسلام به شهرستان نایین میپردازد، این اسناد که متعلق به شهرهای یزد یا اصفهاناند از نایین به عنوان یکی از
توابع آن دو شهر یاد میکنند. بطور کلی از اسناد و فرامینی که اختصاص به نایین دارند، تعداد معدودی شناخته و معرفی شدهاند که از آن
جملهاند؛ فرمان میرجلالالدین خطیب نایینی متعلق به 700 سال پیش و یا اسناد خاندان بزرگ نایین که بطور شخصی در اختیار
بازماندگان آنها قرار دارد و هنوز عمومیت نیافته است. بعلاوه مقاله ایرج افشار به نام «پنجاه یادگار از نایین» اطلاعات مفیدی از بناها و
کتیبههای تاریخی در این شهر ارائه میدهد، گذشته از آن مجموعه اسناد موجود در کتابخانه و موزه ملک که به شکل فهرستوار در این
مقاله آورده شده است از منابع دیگری است که میتوان از آن سود جست.
خلاصه ماشینی:
از طرف دیگر وجود بناهای متعدد و کتیبههای تاریخی فراوان در این شهر که برخی از آنها توسط استاد ایرج افشار به عنوان «پنجاه یادگار از نایین» در مجموعه مقالات یادنامه استاد پیرنیا3 به چاپ رسیدهاند نیز قابل بررسی هستند.
عباراتی که از بالای سند تا پایین نوشته شده به قلم زر عبارتند از: هوالله سبحانه الملک الله یا محمد یاعلی متن مهر: حسبیالله بنده شاه ولایت حسین 1112 جانب هر که با علی نه نکوست هر که گو باش من ندارم دوست هر که چون خاک بر در او نیست گر فرشته است خاک بر سر او [ست] کاغذ سند از دو بخش تشکیل شده و در محل اتصال دو کاغذ در پشت سند مهری مربع شکل زده شده است: ومن یتوکل علی الله فهو حسبه امامقلی در پشت سند در بخش انتهایی 8 مهر دیده میشود که در پای عبارات کوتاهی از تصدیقات و اعترافات به شرح ذیل ضرب شده است.
تحریرا فی شهر ربیع الثانی 1125 در مجموعه آثار موزه ملک که بیش از 860 شی مختلف جدای از تمبرها و سکهها در آن ثبت و ضبط شده فرمانهای متعددی به خانواده پدری حسین آقا ملک مربوط میشود که برخی از آنها در این فهرست آمده است.
فرمان ناصرالدین شاه در باب اعطای لقب ملک التجار به آقا محمد کاظم فرزند آقا مهدی قبل از فوت پدرش، مورخ 1287، cm3/56×69 72.
فرمان شاه سلطان حسین صفوی به میرزا محمد هاشم مین باشی دماوندی سجع مهر شاه با تاریخ 1125، cm31×37 87.