چکیده:
فهرستها یکی از انواع نگارشی تمدن اسلامی هستند که امروزه میتوان با عنوان کتابشناسی از آنها نام برد.ویژگی اصلی کتابهای فهرست توجه به آثار مکتوب است و این مشخصهء عمومی همه کتابشناسیها علیرغم تنوع روشهای آنها بهشمار میآید.کتابها و رسالههای کهن«فهرست»در موضوع،روش فهرستنگاری و شیوهء تنظیم با یکدیگر تفاوتهایی داشتهاند.مقالهء حاضر با مقایسه روششناختی دو فهرست کهن در جهان اسلام(از قرون پنجم و ششم)،مشترکات و مفترقات آنها را نشان میدهد و شباهتها و تفاوتهای آنها در روش را تحلیل میکند.
خلاصه ماشینی:
"نجاشی همچنین در مقدمهء خود اشاره میکند که برای روایت آثار هر منصف(به
متن فهرست نجاشی نشان میدهد که وی گاه دو یا چند طریق برای روایت یک اثر یاد
سلسلهء سند بدین دلیل است که نجاشی خود طریقی برای روایت آن کتاب نداشته و تنها
ابن خیر بر فهرست خود مقدمهای نوشته است که چندان بلند نیست(فهرست
این باب نشانگر آن است که ابن خیر نیز در ادامهء همان سنت فهرست خود را
فهرست ابن خیر که نوشتهء یک فقیه و محدث سنی مالکی مذهب است و آن نیز در ادامهء
برای نمونه در فهرستهای کهن نجاشی و طوسی اصطلاحاتی که در مقدمهء ابن خیر
تفاوت عمدهء فهرست ابن خیر با فهرستهای شیعی نجاشی و طوسی از جهت
فهرست ابن خیر نیز میتوان دید و همان استنباط را از کنار هم قرار دادن علوم مختلف
در آن میتوان کرد؛افزون بر آنکه ابن خیر در ترتیب فهرست خود شرافت علوم بر
شیخ طوسی برخلاف فهرست ابن خیر نظم موضوعی ندارد و براساس نام مؤلفان تنظیم
محدثان قدیم شیعه بر آن است که این نوع خاص از فهرستنگاری مختص محدثان قدیم شیعه(در قرن 4 و 5)بوده و به قصد بیان اعتبار و حجیت کتابها به کار میرفته
این اثر رازی در اختیار ابن ندیم بوده و وی آثار رازی را در کتاب خود براساس همین رساله فهرست
خطی قدیمی که غالب آنها تصحیح شده و مورد اعتماد بوده مبتنی است(فهرست نجاشی،ص 2)،با این همه
چنانکه پیداست بسیاری از این فهرستها از معاصران ابن خیر در قرطبه و نواحی نزدیک به آن است."