چکیده:
یکی از سبکهای منسجم نگارگری ایرانی مکتب نگارگری قزوین و اصفهان عصر صفوی است.گروهی از نگارههای این مکتب ارتباطی مستقیم با دین دارند و جالب آنکه با توجه به تنوع و آزادی دینی در آن دوره از تاریخ ایران،نگارهها نیز تجلیگاه قصص و داستانهای مذهبی اسلام است.
از بارزترین مسائلی که در نگارگری عصر صفوی تأثیر واضحی داشت،وجود عنصر مذهب بود و سلیقه و هنر صفوی در پیوند مستقیم با عناصری قرار گرفت که طبیعت و ماهیت مذهبی داشتند.در این دوره آموزههای فقهی تشیع که در تاریخ مذهبی اسلام از چشمگیرترین و حساسترین مسائل برای تفسیر مسائل مذهبی به شمار میرود،به نحو قابل توجهی گسترش یافت.
اوضاع و شرایط سیاسی و تاریخی و از همه مهمتر عناصر نمادین دینی در نگارههای این دوره از وضوحی کامل برخوردارند و این نگارهها آینه تمامنمای شرایط اجتماعی و مذهبی خود هستند.اما جدا از مسائل تاریخی و اجتماعی، بسیاری از اصول و معیارهای زیباییشناختی نقاشی ایرانی در این مکتب پیریزی شد.
از جمله نسخ مذهبی مصور دورهء صفویه نسخه احسن الکبار است.این نسخه به دستور شاه تهماسب اول تلخیص گردیده و دارای 71 نقاشی از رویدادهای مهم اسلامی همانند:غدیر خم،جنگ جمل،صلح امام حسن با معاویه و...است.
نگارههای این نسخه عموما از دو سبک قزوین و اصفهان تأثیر پذیرفتهاند.این نسخه در کتابخانه کاخ گلستان نگهداری میشود.در این مقاله به بررسی محتوایی ده تصویر از این نسخه با تکیه بر توصیف مضمون،تکنیک و سبک پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"تصویر از این نسخه با تکیه بر توصیف مضمون،تکنیک و سبک پرداخته شده است.
در این دوره همچنانکه در متن به تفصیل خواهد آمد نسخ خطی مذهبی زیادی مصور شده است،نسخی که عمدتا دارای
چنانکه گفته شد این نسخهء خطی احتمالا در دورهء شاه عباس مصور شده است.
در تصویری که در احسن الکبار از این واقعه آمده است آمنه مادر حضرت در سمت
واقعیتی که در این نگاره تصویر شده مربوط به زمانی است که تبلیغات صحیح
فضای طبیعی که به صورت بخشی مجزا در پشت قطعه میانی تصویر قرار داده شده اصول قرینگی و توازن را حفظ کرده و در کنار نخلی که بیانگر
همین دلیل در این نسخهء خطی مذهبی از آن یاد شده است.
در تصویری که در احسن الکبار از این واقعه ترسیم شده است هنرمند فقط به آنچه
(تصویر 5)نقاش این مسأله که کدام پیکره متعلق به حضرت علی و کدام متعلق به
است تا تصویر کردن فداکاری علی یا مورد خصومت قرار گرفتن پیامبر و یا از پائین
در تصویر دیگری نقاش یکی از اتفاقات صدر اسلام را نشان داده است.
این تصویر حضرت محمد(ص)حضرت علی(ع)و امام حسن(ع)دیده میشوند.
از دیگر تصاویر این نسخهء خطی تصویری است که داستان فرزند ابو عبد الله و
نکتهء جالبتوجه در این تصویر مخدوش شدن چهرهء عمر و پسر جوان است که
تصویر بعد بر این سخن پیامبر که دربارهء ابو ذر گفته بود:تو را نکشند ولی از بلاد
این تصویر که به خاطر وجود شخص حضرت علی(ع)جنبهء مذهبی دارد،حضرت در
در تصویر دیگری شرح یکی از معجزات پیامبر(ص)به نمایش گذارده شده است."