چکیده:
در شرق ایران،در دشتی کوچک و فرو افتاده شهر زابل واقع شده است.توزیع مراکز فشار و ویژگیهای توپوگرافی منطقه به گونهای است که باعث شکلگیری بادهای 120 روزهی سیستان شده است.این بادها که از کوههای افغانستان در شرق ایران سرچشمه میگیرد با چرخش بر روی فلات ایران از جهت شمال غرب به جنوب شرق وارد دشت سیستان میشود.این بادها از منطقهی کم ارتفاع بین ناهمواریهای شرق ایران گذشته،بر سرعت آن افزوده میگردد.افزایش سرعت آنها،اثر اقلیمی آنها را افزایش میدهد که بسته به شرایط دریاچه باعث ایجاد دو نوع اقلیم متفاوت در زابل میشود؛در سالهای پرآبی که دریاچهی هامون در مسیر بادهای 120 روزه دارای آب است هوای مطبوع با رطوبت نسبی مناسب را به ارمغان میآورد.در سالهایی که هامون خشک است جریان باد کف بستر دریاچه را کنده ذرات ریز خاک و ماسه را با خود حمل مینماید و محیط را آلوده میکند.در این تحقیق روابط ویژگیهای کالبدی شهر زابل با جهت بادهای غالب منطقه مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج به دست آمده نشان میدهد که در خیابانهایی که جهت آنها به موازات جهت بادهای غالب است.ساختمانها در حکم بادشکن عمل کرده،اثر کانالیزاسیون خیابانها باعث افزایش سرعت بادها و تشدی اثرات نامطلوب میشود؛در خیابانهایی که عمود بر جهت وزش باد غالب است اثر سیرکولاسیون و چرخش هوا،سبب انباشته شدن ماسههای بادی و آلودگیهای محیطی میگردد.در این تحقیق پیشنهادهایی جهت کاهش آثار منفی این بادها با استفاده از تغییر در کالبد فیزیکی شهر شده است.
خلاصه ماشینی:
"ساختمانها در حکم بادشکن عمل کرده،اثر کانالیزاسیون خیابانها باعث افزایش سرعت بادها و تشدی اثرات نامطلوب میشود؛در خیابانهایی که عمود بر جهت وزش باد غالب است اثر سیرکولاسیون و چرخش هوا،سبب انباشته شدن ماسههای بادی و آلودگیهای محیطی میگردد.
مکانیزم حرکت بادهای 120 روزه سیستان در دورهی گرم سال(ماههای خرداد،تیر،مرداد و شهریور)شرایط اقلیمی در جنوب آسیا به گونهای است که جذب تابش بیامان آفتاب در فلاتهای نسبتا مرتفع این منطقه،باعث افزایش گرما در سطح زمین شده و چون در ارتفاع بالای 1000 متری عمل جذب صورت میگیرد نسبت به نواحی مجاور در همان ارتفاع کم فشار حرارتی به وجود میآورد.
چنانچه در شکل(1)نشان داده شده است حرکت چرخندی کمفشار حرارتی مستقر بر روی فلات ایران باعث ایجاد بادهای 120 روزه میشود که از شمال و شمال غرب وارد دشت سیستان میشود.
شکل 3:گلباد شهر زابل برای ماههای خرداد،تیر،مرداد و شهریور (به تصویر صفحه مراجعه شود) به طور کلی با افزایش طول ساختمانها به نسبت Vm/V0 نیز افزوده خواهد شد،ولی نمود تغییرات در ساختمانهای بلندتر از سه طبقه محسوس میشود.
شکل 4:حاشیه خیابانها به صورت پلکانی (به تصویر صفحه مراجعه شود) ترسیم:نگارندهآشوبهای هوایی تاکنون مشاهده نمودیم که خیابانهایی که در زابل به موازات جهت باد غالب احداث شدهاند با افزایش سرعت از کانالیزه شدن باد روبرو هستند.
مطالعات بر روی کالبد فیزیکی شهر نشان داد که عمود بود خیابانها بر جهت وزش بادهای غالب باعث تشدید آشوبها و گردبادهای هوا شده و چرخش باد را در این خیابانها به دنبال دارد."