چکیده:
در این مقاله،که برگرفته از«طرح سیاستگذاری کلان علم و فنآوری برای کشور»(غفرانی،1378) است،دربارهء تعاریف،مفاهیم،اهداف و کاربردهای آیندهشناسی از جمله کاربرد آن در پیشبینی فنآوری،بحث شده است.آیندهشناسی دانشی است که در دهههای پایانی قرن حاضر،پدید آمده است و برخلاف شیوههای سنتی،تا حدود زیادی بر اصول علمی تکیه دارد.آیندهشناسی در سیاستگذری علم و فنآوری نقش کانونی مییابد.روشهای آیندهشناسی به دو دستهء تحلیلی و ذهنی،تقسیم میشوند.روش تحلیلی به روشی اطلاق میشود که میکوشد با استفاده از ابزارهای مختلف علمی یا استنتاج منطقی،آینده را از طریق تحلیل روند گذشته،پیشبینی نماید.این روش خود به سه گروه روشهای عددی،گرافیکی و استنتاجی،قابل تقسیم است.روش ذهنی متکی بر قضاوت و دیدگاههای انسانی است و به سه دسته روشهای نظرسنجی،روایی و قضاوت ساختاریافته،تقسیم میشود.روشهای پیشبینی فنآوری شباهت زیادی به روشهای آیندهشناسی دارند و به دلیل اهمیت آنها در سیاستگذری علم و فنآوری،بسیاری از کشورها یا نهادهای بین المللی به ایجاد مؤسسههای پیشرو در امر ارزیابی و پیشبینی فنآوری اقدام کردهاند.
خلاصه ماشینی:
"آیندهپژوهی مطالعات و روشهای آیندهشناسی1 مهرداد تقوی گیلانی؛دکتر محمد باقر غفرانی چکیده در این مقاله،که برگرفته از«طرح سیاستگذاری کلان علم و فنآوری برای کشور»(غفرانی،1378) است،دربارهء تعاریف،مفاهیم،اهداف و کاربردهای آیندهشناسی از جمله کاربرد آن در پیشبینی فنآوری،بحث شده است.
2-سیاست علم و فنآوری نیز به طور تنگاتنگی با برنامهریزی برای آینده گره خورده است و حتی این عقیده وجود دارد که سیاست علمی در ادامهء راه خود،به جزء اصلی و ضروری برنامهریزی برای آینده تبدیل خواهد شد.
برخی فنون مورد استفاده در این روش عبارتند از: -روش برونیابی روند (Extrapolation) ، -روش همبستگی (Correlation) ، -روش اقتصادسنجی (Econometric) ، -روش ماتریس ورودی-خروجی یا داده-ستانده (Input-Output) ، 2-1-3-روشهای گرافیکی 15-روشهای گرافیکی،ابزاری تصویریاند که به دلیل توان توصیف دقیق و واضح تحولات،جذابیت پیدا کردهاند و هدف آنها به تصویر کشیدن سازوکارهای موجود(یا سازوکارهایی که به وجود آنها اعتقاد داریم)در نظام مورد بررسی،و ترسیم سناریوهای کیفی برای مطالعهء آینده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نمودار 3-روشهای پیشبینی تکنولوژی خلاصه و رهیافت این مقاله خلاصهای است از یافتههای طرحی مطالعاتی در زمینهء آشنایی با روشهای آیندهشناسی که در چهارچوب طرح سیاستگذاری کلان علم و فنآوری اجرا شده است.
3-اهداف و کاربردهای مطالعات آیندهشناسی را به شرح زیر جدول 1-شش حوزهء پژوهشی و مطالعاتی مؤسسه ملی پیشبرد تحقیقات (VIRA) در ژاپن در سالهای 1995-1991 (به تصویر صفحه مراجعه شود) میتوان خلاصه کرد: *پیدا کردن دید روشنی از فرصتها و چالشهای آینده و پیشگیری از وقوع برخی مسائل یا تسریع آنها(برخورد فعال به جای برخورد انفعالی یا تدافعی با رویدادهای آینده)."