چکیده:
مخاطرات محیطی ناشی از ناپایداری دامنه ها، سیستم های حمل و نقل را در مقیاس های زمانی و مکانی مختلف تخریب نموده و یا به آنها آسیب وارد می کنند. تخریب حدود 500 متر از جاده نیر - سراب در استان اردبیل در خرداد ماه 1384 در اثر زمین لغزش یکی از موارد فوق است. ساز و کار این زمین لغزش ترکیبی بوده و از میان چهار گروه عوامل ایجاد ناپایداری یعنی عوامل زمینه ساز، مقدماتی، ماشه و پشتیبانی هر کدام به نوعی در ایجاد آن نقش ایفا نموده اند. دریاچه های طبیعی، پرتگاه، ریزش و شکاف های سطح بلوک فرو افتاده از جمله آثار ژئومورفولوژیکی زمین لغزش فوق می باشند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در مسیرهایی که از مناطق فعال ژئومورفولوژیکی مثل گردنه صائین (محور نیر- سراب) عبور می کنند، خود فعالیت های مهندسی موجب بر هم خوردن تعادل ژئومورفولوژیکی منطقه شده و ناپایداری هایی را در طول مسیر ایجاد می کنند. لذا، به نظر می رسد توجه به تحولات ژئومورفیکی چنین مسیرهایی پس از احداث راه ها نیز امری ضروری است.
خلاصه ماشینی:
"با وجود تهدید سیستم های حمل و نقل به وسیله مخاطرات محیطی، این سیستم ها خود نیز در مواردی در ایجاد مخاطرات محیطی دخیل هستند (Cova and Conger, 2004, p3) و در مسیرهایی که از مناطق فعال ژئومورفولوژیکی عبور می کنند، خود فعالیت های مهندسی ممکن است به برهم خوردن تعادل منطقه ژئومورفولوژیکی منجر شده و ناپایداری هایی را در طول مسیر ایجاد کنند (مختاری، 1382)، به طوری که امروزه حفاری و خاکبرداری جهت احداث راه ها و ساختمان سازی در مجاورت ارتفاعات، یکی از بزرگترین عوامل ایجاد ناپایداری های دامنه ای به شمار می آید (Monroe and Wicander, 2001, p302).
وقوع حداقل دو مورد از این نوع مخاطرات در دو سال اخیرخسارت های زیادی را به سیستم حمل و نقل کشور وارد نموده است: مورد اول: تخریب بخش بزرگی از جادة چالوس و هراز در شمال ایران در اثر زمین لرزه ای 5/5 ریشتری (2/6 ریشتری به نقل از منابع خارجی) در 8 خرداد 1383 (بی نام،1383) که علاوه بر خسارت های جانی و مالی فراوان، به بسته شدن چندین ماهه جاده چالوس منجر شد و مورد دوم وقوع زمین لغزشی نسبتا بزرگ در کیلومتر 12 جاده نیر- سراب استان اردبیل در 16 خرداد ماه 1384 بود که به کشته شدن یک نفر و خسارت یکصد میلیارد ریالی (بنا به گفته رئیس حوادث غیرمترقبه استان اردبیل) (روزنامه اطلاعات، 1384) انجامید."