واژه شناسی قرآن مقاله

"(16) این‌ نظر به‌ احتمال‌ قوی‌ باید مبتنی‌ بر مدلول‌ آیه‌ کریمه‌ «و ما کان‌ هذاالقرآن‌ ان‌ یفتری‌ من‌ دون‌الله‌ و لکن‌ تصدیق‌ الذی‌ بین‌ یدیه‌ و تفصیل‌ الکتاب‌ لاریب‌ فیه‌ من‌ رب‌ العالمین‌» یونس‌ 10/37 باشد، زیرا سیاق‌ آیه‌ دلالت‌ دارد بر اینکه‌ اولا کلمه‌ «کتاب‌ در مقام‌ بیان‌ جنس‌ است‌ و مقصود از آن‌، جنس‌ کتاب‌ آسمانی‌ است‌ که‌ در همه‌ دورانهااز جانب‌ خدای‌ تعالی‌ بر پیامبران‌ عظام‌ نازل‌ شده‌ است‌، و ثانیا از آنجا که‌ به‌ حکم‌ آیه‌ «ان‌ الذین‌ عندالله‌ الاسلام‌... حتی‌ به‌ دلیل‌ اشتراک‌ لفظی‌ واژه‌ «قرآن‌» در وجه‌ اول‌ و ششم‌ و هفتم‌، فراهم‌ آمدن‌ آنها تحت‌ یک‌ عنوان‌ نیز غیرمنطقی‌ نیست‌، زیرا هم‌ بر تمام‌ کتاب‌ خدا قرآن‌ می‌گویند و هم‌ بر اجزای‌ آن‌، خواه‌ جزئی‌ از قرآن‌، یک‌ آیه‌ باشد یا دسته‌ای‌ از آیات‌، چنانکه‌ از این‌ مسئله‌ با عباراتی‌ چون‌: «ان‌ القرآن‌ یطلق‌ علی‌ البعض‌ کما یطلق‌ علی‌ الکل‌»، «و یطلق‌ علی‌ مجموع‌ الکتاب‌ و علی‌ ابعاضه‌» و «القرآن‌ یصدق‌ علی‌ الکثیرمنه‌ و القلیل‌» (17) یاد شده‌ است‌. در اقوال‌ چهارگانه‌ بالا، غیرمهموز دانستن‌ «قرآن‌» به‌ جهت‌ عدم‌ انطباق‌ با موازین‌ لغوی‌ و قواعد مربوط‌ به‌ اشتقاق‌ ـ چنانکه‌ اشارت‌ رفت‌ ـ نامعتبر و غیرقابل‌ اعتناء است‌؛ مضافا بر اینکه‌ اکثر قریب‌ به‌ اتفاق‌ دانشمندان‌ علوم‌ قرآنی‌ و بویژه‌ مفسران‌ بزرگ‌ و سرشناس‌ نیز لفظ‌ «قرآن‌» را مهموز دانسته‌اند؛ منتها در بحث‌ پیرامون‌ اشتقاق‌ و معنی‌ آن‌ نظرات‌ متفاوتی‌ به‌ شرح‌ ذیل‌ ابراز داشته‌اند: 1ـ عبدالله‌بن‌ عباس‌ گوید: قرآن‌ مصدر «قرء، یقرأ» است‌، چون‌ رجحان‌ و نقصان‌ و خسران‌، و معنی‌اش‌ اتباع‌ بود و معنی‌ تلاوت‌ هم‌ این‌ باشد، برای‌ آنکه‌ تتبع‌ حروف‌ می‌کند در حال‌ خواندن‌، و قرائت‌ و تلاوت‌ به‌ یک‌ معنی‌ باشد."