چکیده:
بسیاری از محققان به دلیل پافشاری بیمورد بر روشهای تحقیق کمی در کاربرد"تحلیل گفتمان"دچار خطا میشوند.برخی از آنها به این روش،همانند روشی کمی مینگرند و بر همان اساس عمل میکنند.آنها به دو دلیل دچار این آسیب در تحقیق میشوند؛یا اصولا با مفهوم و روش تحلیل گفتمان آشنایی ندارند یا آنکه سنتهای ناپسند کمیگرایی در محافل دانشگاهی در کشور آنها را به سوی کمی کردن"تحلیل گفتمان"سوق میدهد. در این مقاله آنچه که مهم است پی بردن به جایگاه معنیشناسی"تحلیل گفتمان"در تحقیقات سیاسی-اجتماعی است.تجربههای اخیر نشان میدهد افزایش بهرهمندی محققان ارتباطات از روشهای کیفی"تحلیل گفتمان"،"تحلیل گفتمان انتقادی"و"تحلیل متن" ضمن آشنایی هر چه بیشتر آنان با چنین روشهایی،سبب دوری جستن آنها از آفات و آسیبهای روششناسی کمی در این زمینه میشود.بر این اساس میتوان امیدوار بود که مطالعه این مقاله در آینده باعث ارتقاء هر چه بیشتر جایگاه معنیشناسی کاربردی در تحقیقات کیفی شود.
خلاصه ماشینی:
"آسیبشناسی روش تحلیل گفتمان در ایران حکایت از آن دارد که علت این امر عدم شناخت مفهوم"تحلیل گفتمان"از سوی نظریهپردازان و محققان بوده است و از سوئی دیگر نیز برخی سنتهای ناپسند در محافل دانشگاهی سببساز آسیبهای روششناسی در کار محققان میشود.
جرج گربنر استاد ارتباطات در این زمینه منعقد است:"دانشجویان ارتباطات در جایی که با مشکلی در رابطه با ارتباطات برخورد میکنند و امکان یافتن راهحلهای آسانتری وجود دارد،نباید از زیر آن شانه خالی کنند"روش"تحلی گفتمان"یک روش کیفی است که از اصلاح روشهای اولیه تحلیل رسانهها حاصل شده است،اصطلاحی که شالوده زبانشناسی دارد.
سئوال تحقیق مهمترین پرسش که در حوزه ارتباطات اجتماعی و یا رسانهای مورد تکرار فراوان به خدمت قرار میگیرد این است که چگونه میتوان معناسازی کرد و مفاهیم را به خدمت گرفت و چگونه میتوان میزان نفوذ پیامها را در خدمت منبع تولید پیام در آورده و قدرت ایجاد کرد؟برخی از صاحبنظران بر این باورند که برای پاسخ به این سئوال:"ما به گسترش اشکال تحلیل نشانهشناسی نیازمندیم که پیشرفت ویژه متنهای رسانهای را ادراک کرده و به آن رسمیت داده و در توزیع آن تلاش مجدانه نماید"و یا تعبیری دیگر در واقع در"تحلیل متن"ما باید به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه میتوان از واژهها فرهنگ و معنا ساخت؟ تعاریف و مفاهیم تحقیق گفتمان Discourse شکلی از کاربرد گفتگو اما به صورتی کلیتر است.
از دیدگاه"کوروش صفوی"استاد دانشگاه علامه طباطبایی،معنیشناسی را میتوان مطالعه علمی"معنی"تلقی کرد و معنی نیز مصداقی است که در جهان خارج وجود دارد یا مفهومی است که براساس مصداقها به شکل نوعی تصویر Image در ذهن سخنگویان زبان ذخیره شده است و"تحلیل گفتمان"یا "تجزیه و تحلیل کلام"به مطالعه رابطه میان صورت و نقش در ارتباط کلامی میپردازد."