چکیده:
سرزمین ارمنستان در عصر حکومت صفویان ایالتی مهم از قلمرو آنان محسوب میشد.
این سلسله اهتمام خاصی به اداره این سرزمین داشتند و با آنکه ارمنستان ایران به لحاظ اداری جزو قلمرو حاکم آذربایجان بود این امر مانع ارتباط بزرگان ارمنی (خصوصا روحانیون)با دربار اصفهان نبود در نتیجه در طول حکومت صفویان فرامین زیادی از طرف شاهان صفوی برای حل مسائل و شکایات ارامنه صادر گردید.این مجموعه در بررسی و مطالعه اوضاع تاریخی ارمنستان بسیار حائز اهمیت هستند.این مسئله از قرن هجدهم مورد توجه محققان ارمنی قرار گرفت و آنان تلاش نمودند مجموعه اسناد و مدارک ایرانی را گردآوری و مورد مطالعه قرار دهند.
نتیجه این تلاشها توسط پاپازیان به نتیجه رسید و او نتیجه مطالعات خود را در سه جلد منتشر ساخت.
کاستیکیان محقق دیگر ارمنی کار او را پی گرفت و تعدادی از این فرامین را با ترجمه روسی و انگلیسی و همراه با فرهنگ لغات منتشر ساخت.مخزن این فرامین مؤسسه نسخ خطی ماتناداران ایروان است.این فرامین جهت مطالعه و بررسی ابعاد از تاریخ عصر صفویان نیز حائز اهمیت فراوان است.یکی از آن جهات مهم،سیاست مذهبی آنان در قبال ارامنه است.مقاله حاضر درصدد توضیح اهمیت فرامین مذکور برای شناخت مسائل عصر صفوی و ارمنستان است.
خلاصه ماشینی:
"کاستیکیان محقق دیگر ارمنی کار او را پی گرفت و تعدادی از این فرامین را با ترجمه
سرزمین ارمنستان طی بخش عمدهای از تاریخ صفویان جزو قلمرو این سلسله بود و
(به تصویر صفحه مراجعه شود) اخیرا جلد سوم این مجموعه توسط دوستی که به مأموریتی فرهنگی در ایروان اشتغال
این مجلد شامل نود فرمان(سند)از عصر صفوی است که در سال
انگلیسی و فارسی آماده کردهاند و خود این امر حکایت از ارزش تاریخی فرامین مورد بحث دارد.
ارمنی به صورت گسترده مدارک ایرانی را در مطالعه تاریخ ارمنستان مورد استفاده قرار
دادند و ترجمه ارمنی آنها را در آثار خود منتشر ساختند،اسناد و مدارک ایرانی مجددا مورد
فرمان از این مجموعه توسط این پادشاه صادر شده است.
قابل ذکر است که دوره سلطنت این پادشاه آغاز افول قدرت دولت صفویان بود.
مدارک و فرامین این مجموعه قابل ارائه و بررسی هستند.
تبلیغی مبلغین کاتولیک در میان اتباع ارمنی ایران صادر شده است.
اهمیت و انواع فرامین چاپ شده در این اثر است.
این فرمان به عنوان اولین فرمان در مجموعه فرامین ماتناداران به چاپ رسیده است و
در پشت فرمان ده مهر وجود دارد که توجه به متن آنها سیستم اداری آن زمان و
نشان میدهد که عبارت مذهبی دیگری نسبت به مهر شاه عباس دوم به کار رفته است.
در پشت برگ (89 b) فقط یک عبارت و یک مهر حک شده است و عبارتی که به خط ارمنی دیده میشود بعدا بدان
انگلیسی نوشته شده،سابقه،اهمیت و غنای اسناد تاریخ در این مؤسسه مورد بررسی قرار گرفته که"