چکیده:
در میان خاننشینان آسیای میانه،منغیتها در روزگار جانیان که حکومت خانهای استراخان را تشکیل دادند نفوذ و قدرت زیادی بدست آوردند و در نیمهء دوم قرن دوازدهم هجری/هجدهم میلادی عبد الرحیم نخستین رئیس آنان و سپس دانیال، وزارت حکام بخارا را بدست گرفتند و سرانجام جای فرمانروایان پیشین را اشغال کردند.
شاه مراد بن دانیال معروف به میر معصوم(8911-5121 ق5871/-0081 م) بنیانگذار حکومت منغیت محسوب میشود.وی با ازدواج با دختر ابو الغازی جانی،به دامادی خاندان جانیان مفتخر شد.در دوره مظفر الدین بن نصر الله (8681/3821)،دولت منغیت بتدریج تحت سیطرهء دولت روسیه درآمد. مظفر الدین در سال(6881/4031)درگذشت و پسرش سید عبد الاحد و پس از وی در سال(0191/8231)فرزند او بنام میر عالم(علیم)حکومت را به دست گرفت.میر عالم پس از درگیر شدن روسیه در جنگ جهانی اول و انقلاب بلشویکی مانند سایر خاننشینها استقلال خود را بدست آورد اما طولی نکشید که در سال(0291/9331)پس از حکمفرما گردیدن حکومت بلشویکی ناگهان سقوط کرد و در بخارا جمهوری سوسیالیستی تاسیس شد و بدنبال آن عالم خان به افغانستان گریخت.
خلاصه ماشینی:
"اطلاعات این منابع در مورد اوضاع داخلی ماوراء النهر بسیار اندک و محدود است.
سفر یا سفرنامه مربوط به این دوره بدست آمده است که در دورهء قاجاریه به دلیل اهمیت
علاوه بر این وی اطلاعات ارزشمند دیگری را از مسایل داخلی خاننشین خیوه ارایه نموده است.
نویسنده خود به این منطقه سفر کرده و از نزدیک شاهد برخی رویدادها میباشد.
توضحیات نویسنده در خصوص جنگها و درگیریهای بین خانات سهگانه ماوراء النهر و آوردن برخی دلایل شکلگیری این درگیریها باعث شده که پارهای نکات مورد
نویسنده تاریخ بخارا علاوه بر این کتاب شرح دشواریهای سفر خود به سرزمین خیوه و بخارا را در کتاب دیگری که دارای اطلاعات جالبی در خصوص مسایل اجتماعی و سیاسی
واقعی ماوراء النهر در این دوره به شمار میآیند چند نوشتهء محدود موجود است که اثر یاد
در این نوشته ذکر نمود کمی اطلاعات در خصوص دوران پیش از امیر مظفر است که
دیگر کتاب آن است که گاه از بیان مسایل سیاسی فراتر رفته و به مسائل داخلی بویژه اقتصادی منطقه نیز اشاره نموده است.
اطلاعاتی که در خصوص مسایل ایران در پیرامون سیاست روس و انگلیس ارائه میدهد؛ درباره افغانستان و عملکرد انگلیسیها در این کشور توضیحاتی میدهد.
توجهی از کتاب به مسایل داخلی خان نشین بخارا و میزان اهمیت این مناطق برای
درباره نحوه تسلط روسها بر این سرزمین و سیاست روس و انگلیس داد سخن داده است.
موقعیت جغرافیایی و اهمیت سیاسی خیوه و در عین حال ارزش این منطقه برای روسها"