چکیده:
بورس کالا مکان متشکل و سازمان یافتهای برای دادوستد کالاهای خام مانند گندم،پنبه و قهوه،یا فلزات گرانبها مانند طلا و نقره و سرب است.در این مکان،تحویل فیزیکی کالا رخ نمیدهد و بر خلاف مبادلهء نقدی کالاهای موجود در بازار،قراردادهای تحویل کالا در قیمت و زمان مشخصی در آینده دادوستد میشود. در ایران از زمان تشکیل بورس اوراق بهادار بیش از سه دهه میگذرد و اندیشهء تأسیس آن نیز مربوط به چند دههء پیشتر است.با این حال،علاوه بر حضور بورس اوراق بهادار،اینک تشکیل بورسهای کالا که شکلی رسمی به شبکههای سنتی توزیع کالا بدهد و از طریق آن بازارها سامان یابد بیش از هرزمان دیگری احساس میشود.در گزارش پیش رو، کوشش میشود با شناخت مهمترین ویژگیهای بورسهای کالا چالشها و چشماندازهای شکلگیری این بازار در ایران ترسیم شود.
خلاصه ماشینی:
"در این بازارها،تحویل فیزیکی کالا رخ نمیدهد،بلکه آنها جایگاهی برای خریدوفروش کالاها در هرنقطه از جهان،و در هرزمان،بر اساس قرادادها هستند و در عمل چنانکه دیدیم بورسهای کالا از بازارهای نقدی به بازارهای آتی توسعه یافتهاند و بر خلاف مبادلهء نقدی بر سر کالاهای موجود در بازار به مبادلهء قراردادهای تحویل کالا در قیمت و زمان مشخصی در آینده دست زدند.
اما قرارداد آتی چیست و سازوکار عمل آن چگونه است؟بر اساس تعریف،قرارداد آتی که در بورس کالا مبادله میشود،قرارداد خرید یا فروش مقداری کالای خاص با کیفیت مشخص برای تحویل در تاریخ معینی در آینده با قیمت ثابت است.
افزون بر آنکه راهاندازی بورس تخصصی کالا یا کاهش حوزهء عمل اقتصاد غیر رسمی در اصلاح ساختار اقتصاد مؤثر است،دیگر اثرها و پیامدهای تشکیل بورس کالا،مانند شکلگیری نظام مالی پایداری برای تأمین نیازهای بخش کشاورزی، حاکم ساختن سازوکار عرضه و تقاضا در بازار محصولات کشاورزی و دیگر موارد،همگی اقدامات مؤثری در جهت اصلاح ساختار اقتصاد به شمار میآیند.
بورس قراردادهای آتی و اختیار معاملهء لندن2 این بازار که دربرگیرنده و جایگزین بورس کالای لندن (LCE) است،بورس اصلی اروپا برای دادوستد روی کالاهای خام(کاکائو،قهوه،شکر،کائوچو،سیبزمینی و غلات)است.
Chicago Board of Trade(CBOT) بورس تجاری شیکاگو1 این بورس،مهمترین بازار قراردادهای آتی و اختیار معامله در ایالات متحده است و در آن طیف گستردهای از قراردادهای آتی و اختیار معامله روی کالاها و مهمتر از همه دام و احشام معامله میشود.
بورس قهوه،شکر و کاکائو2 این بورس،در نیویورک،مهمترین بازار کالای جهان برای مبادلهء قراردادهای آتی و اختیار معامله روی قهوه، شکر،کاکائو،پنیر و شیر بدون چربی است و همراه با بورس لندن مهمترین بازار جهانی کاکائو به شمار میرود."