چکیده:
محدوده جغرافیایی جمهوری آذربایجان کنونی،در طول تاریخ،نامهای مختلفی داشته است.در آن منطقه نخستین بار در قرن چهارم قبل از میلاد،دولتی مستقل به وجود آمد که«آلبانیا»و«اران(یا الران)» مشهورترین اسمهای آن بود.این دو واژه که اقوال مختلفی در مورد آن وجود دارد،در حقیقت یکی است و تلفظ آن دو به زبانهای مختلف فرق میکند.نام این دولت از قوم آلبانی یا ارانی گرفته شده است که اصلیترین و مهمترین قوم آنجا بود.بعد از فتوحات اسلامی رفتهرفته هریک از بخشهای اران نام مستقلی به خود گرفت و این امر موجب شد تا این کلمه به همه مناطق قبلی اطلاق نشود. گاهی به منطقه مورد بحث،ارمینیه و آذربایجان نیز گفته شده است.این مسأله از تقسیمات ارضی و کشوری حاکمان نشأت گرفته و به جهت سهولت در اداره کشور انجام شده است.اما در سال 1918 میلادی که حزب مساوات به رهبری محمد امین رسولزاده در اران به حکومت رسید،اسم کشور را«جمهوری دموکراتیک آذربایجان»گذاشتند.سرزمین مذکور هماکنون نیز«جمهوری آذربایجان»نامیده میشود.
خلاصه ماشینی:
"نام این دولت از قوم آلبانی یا ارانی گرفته شده است که اصلیترین
بخشهای اران نام مستقلی به خود گرفت و این امر موجب شد تا این کلمه
گاهی به منطقه مورد بحث،ارمینیه و آذربایجان نیز گفته شده است.
منظور از نام جمهوری آذربایجان در این تحقیق،نام دولتهای مختلف در طول تاریخ
است که در محدوده جغرافیایی جمهوری آذربایجان کنونی به وجود آمدهاند.
برخی واژهها نیز پرداخته شده است.
آن را آغاز کرده،به اعتقاد اران اسم مردی از فرزندان نوح است.
(بخشی از اران در دوره قبل از اسلام به این نام نامیده میشد)..
1اما به نظر میرشد که این شباهتها فقط اتفاقی است و
زبان ترکی در اران آن زمان اینقدر رواج داشته که اسم آن مملکت و مردم اصلی آن به
بعضی اران را برگرفته از واژه«آر»میدانند که نام دیگر نژاد«ایر»یا همان تیره
این دو قوم از یکدیگر جدا بودهاند و زبان آنها هیچ شباهتی به همدیگر نداشته است.
رسوم ساکنان آنکه استرابن ذکر کرده است،مؤید این موضوع است.
ارمینیه(ارمنستان)معرفی شده است که از تقسیمات ارضی و اداری بیزانسیانو به تبع
استقلال خودش را از دست داد و دیگر عنوان«دولت»به آن اطلاق نمیشد،اسم اران نیز
از جمهوری اسلامی ایران نیز همین نام را دارد.
اران و رود ارس قرار داشته و این منطقه شهرهای مهمی چون اردبیل،مراغه،میانه،تبریز
در سال 1918 میلادی که حزب مساوات به رهبری محمد امین رسولزاده در اران به
هجری این نام به روی آنجا معروف بوده و از آن پس کمکم روی به ناپدیدی گذارده است.
جا بوده و هیچگاه نام آذربایجان بر آران گفته نشده است»:(شهر یاران گمنام،ص 255-256)."