خلاصه ماشینی:
از جمله اینکه مبنای علمی ندارد زیرا: در این دستور،زبان فارسی براساس یک نظریه عمومی زبان توصیف نگردیده؛لذا به گفتهء آقای دکتر باطنی توصیف آنها[چنین دستورهایی که براساس نظریه زبانی نیست]از ساختمان دستور زبان آشفته و نامنظم،بریدهبریده،وصلهوصله و در بسیاری از موارد گمراهکننده است(باطنی،1376،ص 15) اصولا یک دستور علمی باید براساس نظریهای زبانی باشد گرچه اگر دستور جنبهء آموزشی داشته باشد لازم است در مواردی که آن نظریه اشکال دارد و از عهده توصیف برنمیآید از نظریهء دیگری بهره گرفت.
بهعلاوه این تعریفی هم که از جمله دادهاند(قبلا آوردیم)درست نمینماید، چندانکه نویسندگان این دستور ناچار به تناقضگویی شدهاند،زیرا (به تصویر صفحه مراجعه شود) در سطر بعد از این تعریف نوشتهاند:«آیا جملهای هست که فقط از یک کلمه ساخته شده باشد؟»و پاسخ آن را مثبت دانستهاند یعنی «چرا»،«به شهر»و«بفروشم»را جمله دانستهاند(ناگفته نماند که«به شهر»دو کلمه است نه یک کلمه)بدون اینکه کمترین توضیحی دربارهء آن بدهند،حال آنکه در صفحهء 62اجزای جممله را شامل نهاد و فعل گفتهاند و نوعی دیگر را نهاد و مسند و فعل.
دانشآموزان میگویند مدرسه،اشکال دیگر دستور دورهء راهنمایی همانند دیگر دستورهای سنتی این است که قواعد زبانهای عربی و فرانسه را بر فارسی تحمیل میکنند،مثلا در عربی چون مشتقها همه ریشهء فعلی دارند دستورنویسان سنتی قواعد عربی را قواعد جهانی میپندارند لذا در زبان فارسی هم میگویند مشتق آن است که ریشهء فعلی داشته باشد،حال آنکه از نظر علمی هر زبان را چنانکه هست باید توصیف کرد بدون تحمیل قواعد زبانی دیگر بر آن،در زبان فارسی برخلاف عربی هم مشتق از (به تصویر صفحه مراجعه شود) فعل هست مانند ورزش،نویسنده و نوشته و هم مشتق از اسم مانند بدنه،ریشه،ساقه،دسته،موشک،گوشواره،سبزهزار و هم مشتق از صفت مانند راستین،درستی،راستا و هم مشتق از ضمیر مانند خودی،تویی،منی؛بنابراین در زبان فارسی منحصر کردن مشتق به فعل به تبعیت از عربی نادرست است.