چکیده:
سکولاریزاسیون (عرفی شدن) به عنوان یک پدیده اجتماعی، معمولا
همزاد مدرنیسم یا نوگرایی شمرده میشود و بسیاری از دانشمندان غربی و
غربگرا اظهار داشتهاند که سرنوشت کلیه جوامع بشری با افول و زوال دین همراه
خواهد بود. اما این نظریه در چند دهه اخیر تا حدود زیادی با شکست مواجه شده و
تحقیقات فراوان نشان میدهد که جوامع اروپایی و غیر اروپایی، رویکرد جدیدی را
به دین یا نهادهای دینی تجربه میکنند و به اصطلاح پدیده «سکولارزدایی» در حال
رخ نمودن است. مقاله حاضر، که توسط یکی از نظریهپردازان جامعهشناسی دین
به رشته تحریر درآمده است، یکی از تازهترین آثار در این زمینه است.
خلاصه ماشینی:
"اما این نظریه در چند دهه اخیر تا حدود زیادی با شکست مواجه شده و تحقیقات فراوان نشان میدهد که جوامع اروپایی و غیر اروپایی، رویکرد جدیدی را به دین یا نهادهای دینی تجربه میکنند و به اصطلاح پدیده «سکولارزدایی» در حال رخ نمودن است.
البته نمیتوان انکار کرد که نوگرایی در برخی مناطق تأثیر بیشتری بر جای گذاشته است؛ اما باید به این نکته نیز توجه داشت که نوگرایی در بسیاری از مناطق، حرکتهای قدرتمند ضد سکولار را به دنبال داشته است.
وی تأکید میکند که آنچه از نظر جامعهشناسی به عنوان یک پدیده خلاف عادت باید مورد مطالعه قرار گیرد، سکولاریسم یا سکولاریزاسیون است؛ نه دینگروی یا بنیادگرایی؛ چرا که دین همواره در حیات انسانی حضور داشته و نقشآفرین بوده است.
3. ارتباط میان مدرنیسم (نوگرایی) با سکولاریسم و سکولاریزاسیون که نویسنده نیز اشارهای به آن کرده است، نکته بسیار مهم و حساسی است و چنان که باید در این مقاله بدان توجه نشده است و موضع نویسنده آشکار نیست.
در هر حال باید گفت اگر منظور از نوگرایی، همان مدرنیسم به سبک غربی است، نه تنها با پدیده سکولاریزاسیون، بلکه با ایدئولوژی سکولاریسم همراهی و ملازمه دارد؛ ولی اگر نوگرایی به معنای مطلق توسعه و تکامل اجتماعی است میتوان نشان داد که دست کم در ادیان الهی، دینگرایی با نوگرایی هیچ گونه تضاد و ستیزی ندارد.
4. این نکته درست است که نهادها و حرکتهای دینی غالبا در برخورد با نوگرایی به یکی از دو شیوه «طرد» یا «تطابق» روی آوردهاند، اما این امر را نمیتوان به عنوان یک قاعده کلی تلقی کرد."