چکیده:
"یک پارادایم2چیزی است که اعضای جامعه علمی در آن با یکدیگر اشتراک دارند و برعکس یک جامعه علمی از کسانی تشکیل یافته است که در یک پارادایم با یکدیگر شریکاند.جامعههای علمی میتوانند و باید بدون توسل به پارادایمها جدا شوند و این پارادایمها پس از آن با تحقیق و موشکافی در رفتار اعضای یک جامعه کشف میشود."(کوهن،1369،ص 175)در این نوشته با توجه به ویژگیهای پارادایم یعنی الگودهنده فکری بودن،تصوری از واقعیت داشتن،مجموعه تئوری داشتن و بالاخره روش و متد داشتن به بررسی نظریههای موجود در مقایسه با این ویژگیهای پارادایم خواهیم پرداخت.در ابتدا چون جامعهشناسی دارای سابقه بیشتری نسبت به جمعیتشناسیست نگاهی کوتاه به انواع پارادایمهای موجود در این علم پرداخته و زمینه را برای بررسی مفهوم پارادایم در جمعیتشناسی فراهم خواهیم آورد.در واقع با توجه به اینکه پارادایم یک نگاه مسلط است و فراتر از نظریه میباشد به دنبال پاسخگوئی به این سوآل هستیم که آیا جمعیتشناسی پارادایم دارد یا نه؟و اینکه رابطه جمعیتشناسی و پارادایم به چه نحوی است؟
خلاصه ماشینی:
"(آزاد ارمکی،2731،ص 64) در جمعیتشناسی بین روش این علم(روش استقرایی)و تئوریهای مطرح در آن اینگونه مسائل به چشم نمیخورد چرا که تئوری مالتوس براساس مشاهدات اوضاع و احوال جامعه انگلیس در اواخر قرن هجدهم شکل گرفته و مبانی نظری تئوری انتقال جمعیتی نیز براساس مطالعات انجام شده در زمینهء نوسانات مرگومیر و باروری در کشورهای پیشرفته صورت گرفته است.
» (Greenhalghṣ1997ṣp819) "تکامل واقعی جمعیتشناسی مشروط به وقوع حد اقل دو جریان مهم بوده که در فاصله دو جنگ جهانی پدید آمده است:1-تکوین نظام نوین آماری جمعیت از طریق برگزاری سرشماریهای دورهای منظم از یکسو و اجباری شدن ثبت وقایع حیاتی از سوی دیگر 2-تکوین رویکرد مبتنی بر مسئله به جمعیت و توجه به ارتباط پدیدههای جمعیت با پدیدههای غیر جمعیتی"(مهاجرانی،8731، ص 541) نتیجه از مباحث مطرح شده میتوان چنین استنباط کرد که جمعیتشناسی به عنوان یک علم دارای چند تئوری اصلی میباشد ولی این تئوریها به لحاظ محدود بودنشان از لحاظ زمان و مکان و نیز به لحاظ اینکه زیاد مورد انتقاد قرار گرفتهاند(به ویژه تئوری مالتوس)قابلیت ارتقاء جمعیتشناسی را به یک علم دارای پارادایم را مهیا نساخته،ولی از لحاظ روش میتوان به این نتیجه رسید که جمعیتشناسی به لحاظ روش قوی بوده و از روش استقرایی مانند علوم طبیعی بهره میگیرد."