چکیده:
علی رغم اهمیت منابع طبیعی و نقش تعیین کننده این ثروت های ملی در توسعه پایدار، بهره برداری غیراصولی از عرصه های گوناگون منابع طبیعی به زعم قابل تجدید بودن آن، امروزه تهدیدی بزرگ برای آینده محسوب می شود. بهره برداری صحیح و بهینه از این منابع خدادادی می تواند زمینه ساز دستیابی به توسعه پایدار در کشور گردد. نظر به اهمیت نقش زن روستایی در بهره برداری از عرصه های مختلف منابع طبیعی، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش تخریبی، حفاظتی و احیایی زنان روستایی ساکن در مناطق بیابانی استان خوزستان و عوامل مرتبط با آن در سال های 85 و 86 انجام شد. روش پژوهش در این تحقیق از نوع پیمایش مقطعی و ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده و جامعه آماری در این پژوهش زنان روستایی ساکن در مناطق بیابانی استان بود. جهت تعیین نمونه آماری، از روش نمونه گیری دو مرحله ای کاملا تصادفی استفاده و تجزیه و تحلیل داده ها با کمک نرم افزار SPSS انجام شد. براساس نتایج حاصله، زنان در کلیه فعالیت های حفاظتی، احیایی و تخریبی در منطقه نقش داشته و از سویی هیچ رابطه معنی داری بین ویژگی های شخصی آنان و فعالیت های حفاظتی، احیایی و تخریبی توسط آنها وجود ندارد، بدین ترتیب روشن می شود که فعالیت های تخریبی زنان عمدی نبوده، بلکه به اقتضای مکان زندگی، شرایط آب و هوایی محل سکونت خود و کمبود نقدینگی و عمدتا به دلیل نداشتن آگاهی کافی به بهره برداری های غیراصولی اقدام می کنند. عدم وجود امکانات رفاهی و تسهیلات زندگی، جمعیت زیاد، چرای مفرط دام، استفاده از سوخت های سنتی در مناطق مورد مطالعه، سبب تخریب منابع طبیعی است. جهت کاهش سیر صعودی تخریب این منابع فراهم نمودن امکانات و ضروریات زندگی روستائیان، آگاه سازی و آموزش زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال، برگزاری کلاس های آموزشی همراه با استفاده از رسانه های جمعی در آگاه سازی و ایجاد حساسیت در روستاییان در خصوص جایگاه و نقش بیابان و عرصه های بیابانی در توسعه پایدار ملی امری ضروری به نظر می رسد.
خلاصه ماشینی:
در این میان ریشه یابی علل تخریب و نابودی منابع طبیعی توسط بهره برداران ، بررسی نیازها، خواسته هـا و توانمندی های آنان ، همچنین شناسایی راه های جلب مشارکت بهره بـرداران محلـی در اجـرای طـرح هـای حفاظتی و احیایی منابع طبیعی ، از جمله در نظر گرفتن نقش زنان در حفظ و احیاء عرصه های طبیعـی بایـد مورد توجه جدی قرار گیرد.
جدول (٤) میزان شرکت زنان روستایی مورد مطالعه در فعالیت های حفاظتی - احیایی منابع طبیعی (رجوع شود به تصویر صفحه) در همین راستا سازمان منابع طبیعی استان در ارتباط با ارتقاء سطح دانش و آگاهی عموم و به ویژه بهره برداران منابع طبیعی برنامه های رادیو و تلویزیونی را با پوشش استانی ارایه می نماید، اما متأسفانه این برنامه ها بنا به دلایل متعددی از جمله نامناسب بودن زمان پخش ، نامناسب بودن محتوا، عدم توجه به مسایل فرهنگی از جمله گویش ها و زبان های محلی در برنامه ها و عدم اطلاع رسانی مناسب نسبت به برنامه ها، نتوانسته است نتایج مطلوبی را حاصل نماید.
با توجه به آگاهی بسیار اندک زنان روستایی در خصوص منابع طبیعی و برنامه های مختلف آن ،لازم است کلاس های آموزشی توسط آموزشگر زن تشکیل شده و همچنین اقدام به برقراری فعالیت های حفاظتی - احیایی در منطقه با مشارکت زنان شود.
Roda,Annabel(1997)Women and the Environment, Zed Book Ltd. Venkateswaran, S.