چکیده:
اختصاص قریب به 60 میلیون هکتار از اراضی زراعی جهان به کشت گیاهان حاصل از مهندسی ژنتیک در سال 2002 که تولید،مصرف و رهاسازی میلیاردها تن«موجودات زنده دست ورزی شده»را به دنبال داشته است برای آگاهان و تحلیلگران تردیدی را برجای نمیگذارد که این فناوری همچنان راه خود را برای سیطره برجهان کشاورزی ادامه خواهد داد.اگرچه پیشرفتهای ناشی از مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی تحسین برانگیز و غیرقابل انکار است،اما صدای منتقدین و احیاط پیشگان را نیز باید شنید.این مقاله در تلاش است تا ضمن معرفی اجمالی دستاوردهای مهندسی ژنتیک در کشاورزی و فواید آن،دیدگاههای مخالفین این فناوری را نیز بیان کرده وضمن تجزیه و تحلیل آنها،به معرفی گروههای مخالف و انگیزههای مخالفت آنها،بپردازد.بهطور کلی مهندسی ژنتیک دارای دو دستهء مخالف است،«مخالفین مطلع و منطقی»و«مخالفین ناآگاه یا دارای غرض و غیر منطقی».نگرانیهای ابراز شده نیز از این دو دسته خارج نیست.نگرانیهای ابراز شده توسط گروههای مخالف منطقی را میتوان در ملاحظات زیستمحیطی،ملاحظات مربوط به سلامتی انسان،دام و کشاورزی و ملاحظات اقتصادی و عمومی خلاصه نمود.مقررات زیست ایمنی به عنوان دستاورد تعامل جهانی موافقین و مخالفین مهندسی ژنتیک و جایگاه فعلی آن در ایران و جهان معرفی شده و ساختار فرابخشی مناسب تشکیلات متولی این امر در ایران زیر نظر رییس جمهور پیشنهاد میشود.
خلاصه ماشینی:
"ملاحظاتی که در باب رهاسازی موجودات دستورزی شده (GMO) وجود دارند بطور کلی به دستجات زیر قابل تقسیمبندی هستند:سلامت انسان و دام بطور کلی سئوالاتی که در این زمینه وجود دارند به شرح زیر هستند:آیا گیاهان تراریخته و یا محصولات تولید شده از طریق مهندسی ژنتیک از نظر خوراکی«سالم»محسوب میشوند؟و آیا بدلیل دستکاریهای ژنتیک نوعی سمیت یا تغییر کیفیت در آنها ایجاد نمیشود که موجب ناراحتی و مسمومیت در انسان و یا دام بشود؟آیا پروتئین با مواد جدیدی که در اثر دستکاریهای ژنتیک در گیاهان تراریخته بوجود میآیند موجب ایجاد حساسیت(آلرژی)در برخی افراد نمیشوند؟آیا ژنهای ایجاد کننده مقاومت نسبت به آنتیبیوتیکها که در مسیر تولید گیاهان تراریخته بکار گرفته شدهاند و اکنون همراه با ژن(های)مطلوب در گیاهان تراریخته باقی ماندهاند موجب توسعه و گسترش اینگونه مقاومتها به عوامل بیماریزا مانند میکروبهای بیماریزای انسانی و غیره نمیگردند و آیا در آن صورت بشر امکان استفاده از داروهای آنتیبیوتیک برعلیه این عوامل بیماریزا را از دست نخواهد داد؟سلامت محیطزیست طرفداران محیطزیست نیز نگرانیهایی را در مورداستفاده از گیاهان تراریخته و رهاسازی GMO در محیط دارند که عبارتند از: -امکان انتقال افقی ژنهایی که به گیاهان زراعی منتقل شدهاند به گونههای مجاور که از علفهای هرز محسوب میشوند و در نتیجه فراهم نمودن امکان برخورداری بهتر از محیط برای رشد و افزایش قدرت تهاجم آنها.
جدول 4-فهرست کشورهایی که تا انتهای ژانویه 2003 میلادی قانون ملی الحاق به مقاولهنامه کارتاهنا را به تصویب امضا رساندهاند (به تصویر صفحه مراجعه شود) با توجهبه اینکه تقریبا تمام موجودات زنده حاصل از مهندسی ژنتیک یا LMO ها محصولات کشاورزی مانند ذرت، سویا و کلزا هستند و تا 10 سال آینده نیز بجز حیوانات و گیاهان و میکروارگانیزمهای مورد مصرف کشاورزی چشمانداز دیگری برای تبادل فرامرزی این قبیل موجودات وجود ندارد به نظر میرسد وزرات جهاد کشاورزی و بهطور کلی بخش کشاورزی بیش از هربخش دیگری در اجرای این پروتکل دخیل خواهد بود و مفاد آن با وظایف اساسی و نهادینه این مقاولهنامه منطبق و مرتبط است."