چکیده:
دستآوردهای جدید علمی به ویژه در رشتههای علوم تجربی،جهان تازهای را پیش روی ما قرار داده است که از جهات متعدد با گذشته تفاوت دارد.رویکرد جدید،همان گونه که تصویر جهان را دچار تحول ساخته،مباحث معرفت شناسی جهان و همچنین مباحث کلامی را نیز متحول ساخته است.ظهور رشته تازهای در الهیات تحت عنوان«کلام جدید»،قبل از هر چیز معلول همان نگاه نو به جهان هستی است.مقاله حاضر حاصل پژوهشی است در زمینه یکی از موضوعات جدید کلامی که پس از طرح«نظریه تکامل زیستی موجودات زنده»در حوزه زیستشناسی،پیش روی متکلمان قرار گرفته است.طرح جدید«نظریه تکامل زیستی موجودات زنده»،در قرن نوزده میلادی به وجود آمدن انواع موجودات زنده را با توسل به فعل و انفعالات عناصر فاقد شعور طبیعت،تبیین میکرد که به ظاهر با مفاد«برهان نظم»در الهیات که با توسل به نظم موجود در هستی،وجود خالق با هدف و ذیشعور را برای جهان اثبات مینمود سر سازش نداشت.
این امر سبب شد تا بررسی دقیق موضوع و رابطه متقابل نظریه تکامل و خداشناسی از دریچه برهان نظم،در دستور کار جدی متکلمان قرار گیرد.
نگارنده این سطور سعی نموده است با مراجعه به منابع و آثار موجود،با تبیین دقیق موضوع، ابتدا سؤال اصلی را به طور شفاف طرح نماید و سپس به ارائه پاسخهای لازم بپردازد.نتیجه به دست آمده آن است که نظریه تکامل،بر فرض صحت،در صدد تبیین نحوه تخالت مستقیم عناصر طبیعی در به وجود آمده موجودات است در حالی که برهان نظم نزد متکلمان مسلمان تنها در صدد اثبات وجود یک قدرت ماوراء طبیهی است که نه به طور مستقیم بلکه با وساطت عناصر طبیعی نظمدار به خلقت موجودات پرداخته است.بنابراین نظریه تکامل و برهان نظم هر کدام درصدد اثبات حقیقت دیگری است که هیچ گونه ربط منطقی نه در نفی و نه در اثبات بین آنها وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
"11 پس از تبیین مفهوم نظم،به بیان«برهان نظم»میپردازیم،رایجترین روایت و تقریر از برهان نظم در میان متکلمان به قرار ذیل است: برای اشیاء موجود در جهان هستی،در هر مقیاس و در هر شکل و اندازه،اعم از جماد،نبات و جاندار و اعم از آنکه مصنوع دست بشر و یا مصنوع طبیعت باشند،چهار علت تصویر میشود،علت مادی،علت صوری،علت فاعلی و علت غایی،جمله کوتاهی که اینک پیش روی ماست و برای بیان مقصودی تدوین شده است،صفحه مکتوبی که حاوی مطالبی است،یک مقاله علمی که بر صفحاتی چند نقش بسته است و کتابی که در یک جلد و یا چندین مجله تألیف شده و خوانندگان خود را به افق های تازهای از علم و دانش رهنمون میشود،همه معلول علل چهارگانه فوق است.
(17)-برای آشنایی بیشتر با برخورد ادعایی میان نظریه تکامل و برهان نظم،رجوع کنید به استاد شهید مرتضی مطهری،توحید ج دوم،1373،ص 249 (18)-نورالدین فرهیخته،داروینیسم و مذهب،شرکت سهامی چاپ دوم،1351 شمسی،ص 120 (20)- Fandamentalism ( بنادگرایی)،نهضت مذهبی محافظه کارانهای در فرقههای پروتستان در اوایل قرن بیستم،هدفش حفظ تفسیرهای کهن کتاب مقدس و اصول عقاید ایمان مسیحی در برابر خطر اکتشافات علمی بود(دائرةالمعارف فارسی) (21)-برای آگاهی بیشتر،رجوع شود به ایان باربور،علم و دین،صص 121 تا 133 (22)-مرحوم علامه محمد حسین طباطبایی(قدم سره)در تفسیر شریف المیزان ج 4 و 16 بحث مبسوطی پیرامون نظریه تکامل مطرح نمودهاند و در نهایت با رد نظریه تکامل، معتقد به ظهور آیات قرآن مجید در خلقت دفعی انسان شدهاند."