چکیده:
مذهب به عنوان یکی از عوامل اصلی در زندگی انسان، موضوع تحقیقات و بررسیهای فراوان، بخصوص در ارتباط با مفاهیم روان شناختی، بوده است. از آن رو که تعالیم دینی از سوی خالق انسان که عالم بر تمام صلاح و مصلحت اوست برای سعادت انسان آمدهاند، بهرهگیری از این تعالیم میتواند کمک اساسی به علم روان شناسی نماید. یکی از موضوعات مهم مورد بررسی در روان شناسی، سلامت و بهداشت روان انسان است که آموزههای مکتب اسلام در این زمینه میتواند پاسخهای مطمئنتری به این علم بدهد.
این مقاله کوشیده است، رابطه یکی از بخشهای اساسی دین، یعنی آخرتنگری، را با سلامت روان مورد بررسی قرار دهد. از این رو، پس از توضیح اجمالی مفاهیم آخرت نگری و سلامت روان، رابطه این دو را به لحاظ نظری تبیین نموده است. این بحث میتواند به عنوان مقدمهای برای پژوهشهای میدانی و تجربی مورد استفاده واقع شود.
خلاصه ماشینی:
حال آنکه دین با فراهم نمودن یک نظام فکری و عقیدتی منسجم در چهارچوب مبدأ و معاد، واقعیتهای زندگی را برای انسان قابل فهم کرده و باعث میشود که فرد احساس هدفمندی و معناداری در این جهان داشته باشد.
رابطة باورهای آخرتنگرانه و التزام به آنها با سلامت روان همانگونه که پیشتر اشاره شد، در آموزههای دینی مسئله معاد و آخرت، یکی از مسائل محوری به شمار میآید و میتوان ادعا کرد که شریعت بدون اصل معاد نمیتواند دین الهی باشد؛ این دنیا مقدمهای است برای صلاح آخرت و اصالت از آن آخرت است و دنیا هیچ اصالت و ارزش ذاتی برای خود ندارد.
باور به یک وجود دایمی پس از مرگ و پایان زندگی مادی، اولا، منجر به ارضای صحیح انگیزة بقا میشود و ثانیا، ترس از مرگ را کاهش میدهد که هر دوی آنها در سلامت روان انسان مؤثر خواهد بود.
باورهای آخرتنگرانه با این پیش فرض که هدف نهایی از زندگی انسان، حیات اخروی اوست و زندگی دنیا تنها مقدمه و کشتزاری برای آن زندگی جاودان است از سویی، در دادن معنا و مفهوم به زندگی انسان و نجات او از پوچی و از سوی دیگر، با تغییر شناخت انسان از مرگ و ارضای صحیح انگیزه بقا و نیز با ارائه مفهوم پاداش و جبران سختیها میتواند در بهزیستی روانی فرد و جامعه نقش مؤثری داشته باشد.
ـ غباریبناب، باقر و خدایاری فرد، محمد و فقیهی علی نقی، «وحدت تربیتی شادی، رابطه عفو و گذشت و سلامت روان در والدین کودکان عادی و عقب مانده ذهنی»، مجموعه چکیده مقالات همایش نقش دین در بهداشت روان، تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، 1380.