چکیده:
سنجش توسعه یافتگی کشورها
مسجدی فرخ*
* دانشگاه علامه طباطبایی
مقایسه و سنجش سطح توسعه یافتگی کشورها از مباحث مهمی است که مورد توجه مدیران و کارشناسان اقتصادی کشورهای مختلف، سازمان های بین المللی و اندیشمندان توسعه اقتصادی قرار گرفته است. شاخص توسعه انسانی نیز، به گسترش آن رونق بیشتری داده، امکان تهیه و استفاده از شاخص واحد برای توضیح پدیده چند بعدی و گسترده توسعه را عملا نشان داده است.
امروزه درآمد سرانه و شاخص توسعه انسانی به طور وسیع و فراگیر برای مقایسه سطح توسعه کشورها مورد استفاده قرار می گیرد که همانند هر شاخص دیگری دارای نقاط ضعف و قوت متعددی است. این مقاله، ضمن بحث در این خصوص، تلاش دارد با استفاده از دو روش تحلیل عاملی و تاکسنومی عددی در تهیه شاخص واحد توسعه یافتگی برای یکصد کشور، ضمن حذف هم بستگی خطی بین متغیرها، تعداد نماگرهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مورد استفاده در آن را به حدود 90 متغیر افزایش دهد طبیعی است که این روش نیز دارای نقاط ضعف بسیار باشد که لازم است مورد بحث و بررسی بیشتر قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله،ضمن بحث در اینخصوص،تلاش دارد با استفاده از دو روش تحلیل عاملی وتاکسنومی عددی در تهیه شاخص واحد توسعهیافتگی برای یکصد کشور،ضمن حذف همبستگیخطی بین متغیرها،تعداد نماگرهای اقتصادی،اجتماعی و سیاسی مورداستفاده در آن را به حدود 90متغیر افزایش دهد طبیعی است که این روش نیز دارای نقاط ضعف بسیار باشد که لازم است موردبحث و بررسی بیشتر قرار گیرد.
آنگاه پس از یادآوری روش تحلیل عاملی و تاکسنومی عددی که برایکاهش تعداد متغیرها و حذف همبستگی خطی میان آنها و درنهایت رتبهبندی کشورها مناسب بااستفاده همزمان این دو روش،نمونهای از شاخص تلفیقی توسعهیافتگی برای یکصد کشور را بااستفاده از نود نماگر ساخته و به بحث میگذاریم.
علیرغم اشکالات بسیار شاخص درآمد سرانه،هنوز هم این معیار در عمل به دلایلی مانند سادهبودن و اینکه حدفاصل تقریبی وضعیت کشورها را نشان میدهد و شامل اغلب کالاها و خدمات تولیدشده در یک مجموعه اقتصادی است و مشکلات مربوط به وزن را پیش نمیآورد،بهعنوان رایجترینابزار اندازهگیری توسعه اقتصادی مورداستفاده قرار میگیرد.
روش درآمد سرانه براساس برابری قدرت خرید،تنها یکی از مشکلات متعدد موجود(یعنی تعییننرخ واقعی ارز)درخصوص مقایسه درآمد کشورها را تعدیل میکند و سایر مسایل مربوط به محاسبهتولید ناخالص ملی و استفاده از یک شاخص برای تعیین سطح توسعه،بهجای خود باقی میماند.
بهعبارت دیگر،در مقاله،دو روش تحلیل عاملی و تاکسنومی عددی در امتداد هم برای تهیهشاخص توسعه یا تعیین سطح توسعهیافتگی کشورها استفاده میشود تا ضمن حفظ نقاط قوت هردوروش،بخشی از معایب هریک از آنها نیز برطرف شود.
در این جدول برای مقایسه نتایج،امتیاز و رتبه کشورها در شاخص توسعه انسانی و درآمد سرانه تعدیل شده با نرخ برابری قدرت خریدنیز،نشان داده شده است."