چکیده:
-ارزشیابی به عنوان یک حوزه تخصصی جدید در علوم
تربیتی، در دو سه دهه اخیر، از رشد و گسترشی چشمگیری برخوردار بوده است.چندین تعریف
برای ارزشیابی و همچنین چندین الگو برای انجام عمل ارزشیابی ارائه شده است.در بعضی
از الگوها برای انجام عمل ارزشیابی باید دادههای کمی جمعآوری شود؛در بعضی از
الگوها به دادههای کیفی نیاز هست، و در گروهی دیگر، به دادههای کمی و کیفی.در این مقاله تلاش شده که با استفاده از منابع موجود، ضمن اشاره به مفاهیم و
الگوهای ارزشیابی، سیر تحول انجام عمل ارزشیابی با روشهای کیفی در حوزه علوم تربتی
مشخص گردد.به همین منظور، شیوههای فلسفی تفکر پوزیتیویسم(کمی، آزمایشی)و تفکر پس از
پوزیتیویسم(کیفی، توصیفی)با هم مقایسه شده و دلایل مناسبتر بودن روشهای کیفی در
حوزه علو تربیتی و ارزشیابی از برنامههای آموزشی، با استناد به گفتههای صاحبنظران
ارزشیابی، ارائه شده است.در پایان، به چهار نوع فعالیت ارزشیابی(ارزشیابی از فراگرد
برنامه، ارزشیابی تکوینی ارزشیابی پاسخده و ارزشیابی هدف-آزاد)، که با استفاده از
روشهای کیفی بهتر میتوان آنها را به اجرا در آورد، به طور مختصر اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
"5-الگوهای مصرف کننده-مدار 17(اسکریون 1974)اگر چه الگوهای ارائه شده برای انجام عمل ارزشیابی با یکدیگر تفاوت دارند، ولی در دو ویژگی مهم مشترک هستند:1) تمام الگوها یک هدف اساسی را دنبال میکنند، یعنی فراهم ساختن اطلاعاتی که به فرد در سنجش یا افزایش فعالیتهای برنامه کمک کند.
اگر چه برای اجرای ارزشیابی تکوینی از هر دو نوع داده کمی و کیفی بهره گرفته میشود، ولی چون هدف این نوع ارزشیابی بهبود عملیات و شیوههای به کار گرفته شده در برنامه است، استفاده از روشهای کیفی و جمعآوری دادههای توصیفی دقیق از طریق مشاهده مستقیم و انجام مصاحبههای ژرفنگر بیشتر مورد تاکید قرار میگیرد.
فرایند پاسخ-محرک یک ارتباط غیررسمی و مداوم بین عامل ارزشیابی و مخاطبین برنامه فراهم میآورد و باعث میشود که:1-خواست مخاطبین برنامه در زمینه مسائل مهمی که باید در عمل ارزشیابی بررسی گردد، مشخص شود2-عامل ارزشیابی بتواند برای مسائل مهم مورد توجه مخاطبین خود اطلاعات لازم را جمعآوری کند3-اطلاعات جمعآوری شده به عنوان باز خورد در اختیار مخاطبین برنامه قرار گیرد4-نتیجه حاصل از عمل ارزشیابی کلیه تفسیرهای به دست آمده از مخاطبین مختلف برنامه را در بر گیردعامل ارزشیابی پاسخده، خود بخشی از موقعیت اجرای ارزشیابی است که ضمن تاثیرگذاری بر عمل ارزشیابی، از آن نیز تاثیر میپذیرد.
برای بررسی کلیه تاثیرات مختلف یک برنامه آموزشی، عامل ارزشیابی میتواند از شیوه مطالعه پی گیر استفاده کند و فراگیران شرکت کننده در برنامه آموزشی را در پایههای بعدی و یا سالهای بعد، در محیط کار مورد مشاهده قرار دهد و از طریق مصاحبه و یا پرسشنامههای پاسخ-باز اطلاعات لازم در مورد چگونگی عملکرد هر فرد را به دست آورد."