چکیده:
این مقاله نشان می دهد که در نگرش زرین کوب به مساله هویت ملی، از نخستین اثر تالیفی تا پایان حیات علمی اش، چه تحولاتی رخ داده است. تاریخ نگاری وی از تاثیری پذیری از گفتمان فکری باستان گرا به واقع گرایی چرخش پیدا می کند. وی سعی کرد که، به دور از تعصب ایرانی گری و نژادپرستی، به طرح دیدگاه های خود درباره ی هویت ملی بپردازد و بر جنبه های فرهنگی آن تاکید ورزد. می توان گفت که کانون اندیشگی وی در یکپارچگی ملی، نظریه ی فرهنگ انسانی است و بر آن است که، به دلیل پراکندگی جغرافیایی، تعدد و تنوع اقوام، امکان ایجاد یکپارچگی ملی از طریق تفوق نژادی، زبانی و سرزمینی ممکن نیست؛ پس باید به تقویت و گسترش فرهنگ انسانی همت گماشت.
خلاصه ماشینی:
"او این فرهنگ انسانی را در«دوران باستان،دوران اسلامی و عصر حاضر،مهمترین عامل هویتبخش و استمرار ایرانیت میداند ومعتقد است که با اشاعه آن در بین اقوام و ملل دیگر به فرهنگ جهانی راه یافته وجهان شمول شده است: آنچه ارزندهترین میراث انسانیت است در بسیاری از جنبههای خود ازهمین فرهنگ پرمایهای که هدیه این قوم و دیار است مایه دارد و مننمیتوانم تصور کنم دنیایی هست و آنچه فرهنگ ایران خوانده میشود درآنجا حضورش محسوس نیست.
زرینکوب نیزبر همین عقیده است،با این تفاوت که به دوری از تعصب و افراطیگری در مورد متناسب با طرز فکر و زندگی امروزی و،برای نسل کنونی،هویتساز میداند(زرینکوب،1364:264)و ادبیات عرفانی را حلقه اتصال فرهنگ ایرانی به ادبیاتو فرهنگ جهانی و انسانی میشمارد: از تمام آنچه فرهنگ گذشته ایران به دنیا هدیه کرده است،هیچ چیز ازادبیات عرفانی آن انسانیتر نیست.
وی تهدیدهای ناشی از مواجههی غرب با ایران را با تمام تهاجمات ومواجهههای قبلی،از قبیل یونانیها،عربها و ترکان،متفاوت میداند و معتقد استکه بدون درک مقتضیات زمان و لوازم حیات جدید مدنی،دوام و بقای ایران درکشاکش ایام ممکن نخواهد بود: بنیهی فرهنگی سالم و مقاوم که در طی تمام این حوادث مهیب و احیاناعظیم،حفظ هویت و حیات ایران را ممکن یا در حقیقت اجتنابناپذیر کرد&%01520MMFG015G% البته در هرگونه رویدادی که پیش میآید باز میتواند تا قرنها-و تا آنهنگام که شاید نوبت نوعی وحدت انسانی و جهانی باشد-همچنان عاملمؤثری در حفظ هویت ایرانی باقی بماند،اما شرطش آن است که اینفرهنگ در هرزمان به اقتضای ضرورت تحکیم و تقویت شود و همراه بامقتضیات و الزامات هرعصر مجال تجدید قوا بیابد."