چکیده:
ارزش و جایگاه«انفال»در جامعه بشری امروز بر هیچ کس پوشیده نیست.بخش مهمی
از ثروت ملی جامعه و خصوصا منابع طبیعی زیر عنوان انفال قرار میگیرند.همین امر
کافی است تا نشان دهد چرا از انفال در رشتههای مختلف حقوق عمومی(حقوق اساسی و حقوق
مالی)و حقوق خصوصی(اموال و مالکیت)بحث میشود.گذشته از اختلاف نظرهایی که پیرامون
مصادیق انفال وجود دارد، مهمترین و اساسیترین مشکلی که مانع تعیین دقیق جایگاه
حقوقی انفال است، مشخص نبودن نحوه بهرهبرداری از آنها در حال حاضر و میزان
اختیارات حکومت در این خصوص است.در حقیقت، در زمان حضور، انفال به عنوان ملک پیامبر
(ص)و ائمه معصومین(ع)به جهت امامت و تصدی آنان نسبت به امور جامعه قلمداد میشده و
در راه مصالح حکومت اسلامی مورد استفاده قرار میگرفته است؛ولی در زمان غیبت،
روایات رسیده دلالت بر حلیت انفال برای شیعیان مینمایند و ظاهر احادیث با ایجاد
نحدودیت در بهرهبرداری از انفال در زمان غیبت برای شیعیان سازگار نیست.با این حال
بررسی عمیقتر نشان میدهد که نباید به چنین ظهوری اعتماد کرد.در این مقاله ضمن
بررسی احادیث و متون فقهی در این خصوص، مفهوم«تحلیل انفال» روشن شده و نقش حکومت
اسلامی در بهرهبرداری از آنها در زمان غیبت بیان و مبانی فقهی و حقوقی چنین
اختیاراتی برای حکومت تبیین شده است.
خلاصه ماشینی:
"بهرهبرداری از انفال در زمان حضور فقهاء و مفسرین اعم از شیعی و سنی در اینکه با نزول آیه یک سوره انفال، انفال ملک حضرت رسول(ص)بوده و ایشان در رابطه با اموال مشمول آیه مبسوط الید بودهاند اتفاقنظر دارند و محققین شیعه معتقدند چنین اختیاری به امام معصوم(ع)به عنوان قائم مقام پیامبر اکرم(ص)تقویض شده است(الف)با این حال این اختیارات وسیع پیامبر (ص)و ائمه(ع)به مفهوم ملکیت شخصی آنها در خصوص اموال نبوده، بلکه به عنوان فرمانروای امت، انفال را در راه مصلحت جامعه اسلامی و عموم مسلمانان مورد استفاده قرار میدادهاند.
(27) اگر چه همان طور که صاحب جواهر«ره»متذکر شده است عبارت به کار رفته در شرایع تاب این تفسیر را دارد که«سیف البحار»مثالی برای اراضی موات بدون مالک قلمداد شود، (28) ولی با اینحال بسیار محتمل است که منظور مرحوم محقق قسم مستقلی از انفال بوده و اگر چه دلیل خاص بر انفال بودن«سیوف البحار»وجود ندارد، لیکن ادلهای که دلالت بر تعلق کل زمین به ائمه اطهار(ع)مینماید میتوانند در جهت انفال بدن سواحل دریا مورد استناد قرار گیرند.
در حقیقت چنانچه این نظر مشهور فقهی را بپذیریم که انفال برای تک تک شیعیان در عصر غیبت حلال شمرده شده است، از روایات چنین برمیآید که این حلیت مختص زمانی نیست که حکومت حقه تأسیس نشده است؛بلکه روایات به صورت مطلق بوده و زمان غیبت را کلا در برمیگیرد، اعم از اینکه حکومتی اسلامی در رأس کار باشد یا خیر."