خلاصه ماشینی:
"همانطور که اشارت رفت علل بسیاری را برای این مشکل میتوان جستجو کرد و همین علت یابیها ما را به این مقام و وادی میکشاند که چرا تفکر در ایرانزمین در طول تاریخ نتوانسته است نهادینه شود و ما شاهد مکاتبی مشخص نبودهایم که هریک مسیر روبهرشدی را طی نمایند.
اگر به پارهای از دغدغههای نخبگان قوم خود در طول تاریخ نظر کنیم درمییابیم که بسیاری از آنها نسبت به پرورش شاگردانی که راهشان را ادامه دهند حساس بودهاند اما شاگردپروری با نهادسازی متفاوت است و این امر محتاج نیروهای فکری است که علاوه بر کارهای نظری صرف دستی در سیاست هم داشته باشند.
فیالمثل میتوان خواجه نظام الملک یا خواجه نصیر را نام برد که هردو به این نهادسازی توجه داشتهاند یا به حاج عبد الکریم حائری یزدی اشاره کرد که حوزه علمیه قم را بنا نهاد اما این افراد در فرهنگ ما قاعده نبودهاند و بسیاری از نخبگان ما حتی دغدغه این نهادسازی را هم با خود به همراه نداشتهاند."