چکیده:
نویسنده در این مقاله بیتی از یک غزل بیدل دهلوی(مندرج در کتاب ادبیات فارسی 2 متوسطه)را،که در مجلهی رشد ادب فارسی شمارهی 80 نقد شده بود،مجددا بررسی و تحلیل کرده است.
خلاصه ماشینی:
"دو عالم دستگاهچکیده نویسنده در این مقاله بیتی از یک غزل بیدل دهلوی(مندرج در کتاب ادبیات فارسی 2 متوسطه)را،که در مجلهی رشد ادب فارسی شمارهی 80 نقد شده بود،مجددا بررسی و تحلیل کرده است.
ترکیب صفت شمارشی(عدد)+ لفظ مناسب موصوف(لفظ مناسب معدود ممیز)+اسم(موصوف یا معدود) در دستور فارسی،به شکلهای گوناگون تعبیر شده است:«گاهی بین صفت شمارشی و موصوف(عدد و معدود)...
آوردن صفتهای شمارشی مرکب (لفظ مناسب معدود یا ممیز)دور از ذهن،در بین دیگر شاعران سبک هندی نیز،کموبیش رواج داشت و منحصر به بیدل نبود،اما،به صورت یک اصل کلی و منسجم،در اشعارشان دیده نمیشود.
*** ؟؟؟غزلی چهارده بیتی دارد با مطلع:؟؟؟شراری بیش نیست ؟؟؟نی سواری بیش نیست خلاصهی این غزل در هشت بیت زبان و ادبیات پیش دانشگاهی آمده ؟؟؟این غزل چند لفظ مناسب معدود ؟؟؟عددی ممیز)آمده از جمله دوم: ؟؟؟دو عالم دستگاه خاکم غباری بیش نیست پارهی«دو عالم دستگاه»به شیوهی گوناگون نوشتهاند و گفتهاند :«سرمایهی آرزوهای دو عالم( ؟؟؟بهشت و دنیا)»(رشد ادب ،ش 80،14)،قدرت دو عالم درحالیکه«دو عالم»به قول«انوری ؟؟؟»،«صفت شمارشی مرکب»و به کتاب درسی،«وابستهی هسته»برای ؟؟؟یعنی«دستگاه»است.
در بیتی دیگر از این غزل چهارده بیتی، لفظ مناسب معدود(ممیز)دیگری میبینیم:صد جهان معنی به لفظ ما گم است این نهانها،آشکاری بیش نیست که نمودار نحوی«صد جهان معنی»، عدد+مادی+انتزاعی است و«صد جهان» هیچ تفاوتی با«دو عالم»ندارد و میتوان آنها را به جای یک دیگر به کاربرد:صد عالم دستگاه،دو جهان معنی.
در مصراع دوم بیت دوم این غزل«کف خاک»به کار رفته که نظام نحوی آن،چنین است:[عدد]+مادی+مادی،که صفت شمارشی آن حذف شده است و تقدیرا در آن صفت شمارشی«یک»وجود دارد و اصطلاحی است مترادف«یک مشت خاک»."