چکیده:
محمد سعیدی مهر*1،معصومه سهرابی2 1استادیار دانشگاه تربیت مدرس،2کارشناس ارشد دانشگاه تربیت مدرس (تاریخ دریافت مقاله:15/2/1386-تاریخ پذیرش نهایی:20/12/1386) یکی از مسایل مهم در حوزهء فلسفهء ذهن معاصر،مسألهء«اذهان دیگر»است که امروزه با دو رویکرد معرفتشناختی و مفهومی از آن بحث میشود.در این مقاله پس از توضیح صورت مسأله در دو رویکرد یاد شده و مروری بر تاریخچهء آن،بر مسألهء معرفتشناختی اذهان دیگر متمرکز شده،به بررسی یکی از پاسخهای ارایه شده به آن یعنی راه حل تمثیلی خواهیم پرداخت. مبنای اصلی این پاسخ آن است که ما میتوانیم با تعمیم استقرایی حالات ذهنی خود به دیگران،باور به اذهان دیگر را موجه سازیم.پس از بیان برخی روایتهای ابتدایی و تکمیلی این راه حل،ایرادات عمدهای که بر آن وارد شده است بررسی میگردد.البته ادعای نهایی این مقاله آن است که با دغدغهء ارائهء توجیه معرفتشناختی برای اعتقاد به اذهان دیگر،درجهء احتمالی که از تمثیل مورد بحث حاصل میشود به حدی است که برای توجیه معرفتی این باور کفایت میکند.
خلاصه ماشینی:
"بدین ترتیب،در این رویکرد،وجود ذهن حداقل در مورد خود شخص مسلم فرض شده و تنها مسألهء معرفتشناختی اذهان دیگر به شرح زیر است: 1)معرفت منحصرا از یکی از سه راه الف)ادراک بیواسطه،ب)ادراک حسی و ج)استنتاج(قیاسی یا استقرایی)حاصل میشود.
روشن است که بر پایهء رفتارگرایی مسألهء اذهان دیگر راه حل سادهای مییابد:از آنجا که حالات ذهنی چیزی جز رفتارهای مشاهده پذیر نیستند و چنین رفتارهایی را به وضوح در ارگانیسمهای دیگر مییابیم،میتوان به راحتی نتیجه گرفت که اذهان دیگری نیز وجود دارند(پویمن3،253).
به نظر او نتیجهای که این استدلال قصد اثبات آن را دارد-یعنی اینکه برخی حالتهای خصوصی آگاهی وجود دارند که مال من نیستند-عاری از معنای واقعی (1) projection - است،زیرا نمیتوان صحت و سقم این نتیجه را مورد بررسی قرار داد.
در نتیجه چنین کسی-که قبول دارد هیچ جملهای معنی دار نیست مگر اینکه(به نحو تجربی)قابل تحقیق باشد-نمیتواند از استدلال تمثیلی برای اثبات این مطلب استفاده کند که:جملاتی که دربارهء اذهان دیگرند،قابل تحقیق و از این رو معنی دارند،زیرا در قاعدهبندی این استدلال به طور ضمنی چنین فرض شده است که جملههایی که درباره اذهان دیگرند،عباراتی معنی دارند(تولی).
حال اگر کسی با استفاده از استدلال تمثیلی اثبات کند که برخی حالتهای خصوصی آگاهی وجود دارند که غیر از حالتهای خود او هستند،در چنین موردی (1) checkability requirement - نمیتوان به یک شیوهء مستقیم نتیجه را مورد بررسی قرار داد تا معلوم شود که آیا این نتیجه درست است یا نه."