چکیده:
ملامت و ملامتیان، تالیف عبدالباقی گولپینارلی- ترجمه دکتر توفیق ه. سبحانی، انتشارات روزنه، تهران 1378.
ملامتیان گروهی از صوفیان و عارفان بودند که، از قرن سوم هجری به بعد، به صورت طریقه ای متمایز از دیگر طریقت های عرفانی ظهور یافتند. به گفته هجویری (ص 68)، «گروهی از مشایخ طریق ملامت سپرده اند و مر ملامت را اندر خلوص محبت تاثیری عظیم است و مشربی تمام، و اهل حق مخصوص اند به ملامت خلق از جمله عالم».
هم چنین جامی (ص 6) ملامتیه را جماعتی دانسته که «در رعایت معنی اخلاص و محافظت قاعده صدق، غایت جهد مبذول دارند، در اخفای طاعات و کتم خیرات از نظر خلق مبالغت واجب دانند». قشیری (ص 49-50) در ذکر حمدون قصار (وفات: 270) آورده: «نیشابوری بود و مذهب ملامت از وی پراکنده شد به نیشابور».
هجویری (ص 228) نیز حمدون قصار را از «سادات این طریقت» خوانده و در بیان طریقت قصاریه آورده است: «تولی قصاریان به ابی صالح حمدون بن احمد بن عماره القصار کنند و وی از علمای بزرگ بوده است و سادات این طریقت و طریق وی اظهار و نشر ملامت بوده است»...
خلاصه ماشینی:
"(مقدسی، ج4، ص831-832؛ نیز á پورجوادی، ص3) از جمله نخستین صوفیانی که در آثار خود از ملامتیه و ملامتیان سخن به میان آوردهاند مؤلفان زیر را باید نام برد: ــ ابوسعد (یا ابوسعید) عبدالملک بن محمد بن ابراهیم خرگوشی نیشابوری (وفات: 406 یا 407) که در کتاب تهذیب الاسرار خود، ذیل عنوان «فی ذکر الملامتیه و صفاتهم و شعارهم و الفرق بین الصوفیه و بینهم فی الاقوال و الاحوال و الافعال و ما قیل فیهم»، از ملامتیان به تفصیل یاد کرده است.
گولپینارلی، ملامتیان این دوره را ملامتیه (یا ملامیه) نوریه خوانده و گفته است که طریقت آنان بیش از آناطولی در روم ایلی و استانبول گسترش یافت، و در سلانیک، اسکوب، مناستر و حتی حوالی بوسنه نفوذ کرد.
منابع ابن عربی، ابو عبدالله محییالدین محمد، الفتوحات المکیه، بولاق، 1293 و چاپ دارصادر بیروت؛ پورجوادی، نصرالله، «منبعی کهن در باب ملامتیان نیشابور»، معارف، دوره پانزدهم، شماره 1 و 2، فروردینـ آبان 1377، ص3-50؛ جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس، به کوشش محمود عابدی، تهران 1370؛ سلمی، ابو عبدالرحمن، «الملامتیة و الصوفیه و اهل الفتوة»، به کوشش ابوالعلاء عفیفی، (همراه با ترجمه مقدمه) ضمیمه مجموعه آثار ابو عبدالرحمن سلمی، به کوشش نصرالله پورجوادی، تهران 1372؛ سهروردی، شهابالدین ابوحفص عمر، عوارف المعارف، ترجمه ابومنصور عبدالمؤمن اصفهانی، به کوشش قاسم انصاری، تهران 1364؛ شعرانی، عبدالوهاب، الیواقیت و الجواهر فی بیان عقائد الاکابر، قاهره 1277؛ غزالی، احمد، سوانح، تصحیح نصرالله پورجوادی (بر اساس تصحیح هلموت ریتر)، تهران 1359؛ قشیری، ابوالقاسم، ترجمه رساله قشیریه، به کوشش بدیعالزمان فروزانفر، چاپ دوم، تهران 1361؛ کاشانی، عزالدین محمود، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به کوشش جلالالدین همایی، تهران 1372؛ گولپینارلی، عبدالباقی، ملامت و ملامتیان، ترجمه توفیق ه ."