چکیده:
مبانی زبان، ترسک، رابرت لارنس، ترجمه علی فامیان، نشر مرکز، تهران 1379، هشت + 348 صفحه.
مبانی زبان ترجمه فارسی کتاب Language, The Basics تالیف رابرت لارنس ترسک، استاد دانشگاه ساسکس، و مولف فرهنگ اصطلاحات دستوری و زبان شناسی تاریخی است که اصل آن در 1995 و ترجمه اش در 1379 به چاپ رسید.
علی فامیان، مترجم کتاب، دریادداشتی بر اثر، ذوق و سلیقه نویسنده را در انتخاب سرفصل ها، توضیح مطالب و ارائه مثال ها از زبان های گوناگون تحسین می کند که بجا و به حق است. در حقیقت، مبانی زبان اثر تحقیقی دقیق و معتبری که در حوزه زبان شناسی همگانی است.
نویسنده، در مقدمه، هدف تالیف کتاب را شناساندن موضوع مهم و جذاب زبان به خواننده ذکر می کند. وی، به این منظور، نه موضوع کاملا متفاوت، سودمند و هیجان انگیز را انتخاب و در نه فصل کتاب مطرح کرده است.
موضوع فصل اول، «منحصر به فرد بودن زبان» است که مولف، با طرح سوالی درباره مهم ترین خصوصیات تمایز دهنده انسان از سایر موجودات، به شرح و بسط آن می پردازد. وی سه ویژگی عمده ساختاری برای زبان قایل است که آن را متمایز می سازد: دوگانگی، جابه جایی، و عدم محدودیت. دوگانگی (اصطلاح رایج آن در جامعه زبان شناسی ما: تجزیه دوگانه) بهره گیری از چند عنصر محدود و بی معنا (واج) در ترکیب برای ساختن عناصر معنادار بسیار است. جابه جایی استفاده از زبان است برای سخن گفتن درباره چیزهایی فراتر از زمان و مکان حاضر. عدم محدودیت توانایی انسان است در استفاده از زبان برای بیان پیام های تازه و بی سابقه...
خلاصه ماشینی:
"ترسک، در پایان بحث، به این نتیجه میرسد که دستور زبان کمک مهمی به انتقال معنا میکند اما با معنا یکی نیست و تفاوت زبانها درباره مقوله دستوری زمان، فقط مربوط به الگوهای ساختاری دستوری است.
در بخشی با عنوان معنا و جهان، ترسک به دیدگاههای ساپیر(13) و مطالعات ورف(14) درباره تعامل ساختار زبان و درک انسان از جهان و تحقیقات وسیع مردمشناسانی چون برلین(15) و کی(16) بر روی زبانهای متعدد در جهت اثبات فرضیه ساپیر و ورف و نیز بررسیهای روانشناسانی نظیر لوسی(17) و شودر(18) در مسائل مذکور اشاره میکند و، در پایان، یادآور میشود که، به رغم تحقیقات بسیار، امروزه درستی یا نادرستی فرضیه ساپیر و ورف همچنان محل اختلاف است.
در بحث مصادیق دیگر تنوع، به مباحثی از قبیل مقایسه انواع گفتار در جامعه واحد (گفتار زنان و مردان) و طبقات گوناگون (طبقه کارگر و طبقه متوسط) میپردازد و، در مسئله زبان و هویت، یکی از مهمترین جنبههای هویت فردی را عضویت در یک گروه اجتماعی معرفی میکند و متذکر میشود که زبان وسیله قدرتمندی است که شخص، به کمک آن، عضویت خود را در یک گروه اجتماعی نشان میدهد.
در فصل ششم، «کاربرد زبان»، ترسک، پس از تعریف کلام، از میان انواع متعدد آن به مکالمه اشاره میکند و، با ذکر شاهدی که جریان یک مکالمه را نشان میدهد، آن را، با برخی ویژگیها نظیر کاربرد زبان در بافت و نه در خلأ، نوبتگیری، تپق، و تولید اصوات، از سایر انواع کلام متمایز میسازد."