چکیده:
«بیشک حیات و زندگی منشأ اهلیت انسان بوده و با مرگ او این اهلیت و اختیار
پایان میپذیرد.به تعبیر دیگر، اهلیت برای داراشدن حقوق با زنده م تولد شدن انسان
شروع و با مرگ او تمام میشود.با وجود این، قابلیت داراشدن حق همواره با توانایی
اعمال و اجرای آن ملازمه ندارد. گاه برخی عوارض روحی و روانی چون صغر، جنون و سفه
که ناشی از عدم نمو یا اختلال در قوای دماغی است، سبب حجر و محدودیت در اجرای حقوق
انسان میشود.گاه نیز وضع اقدامات احتیاطی در جهت حفظ حقوق اشخاص ثالث سبب ممنوعیت
شخص از تصرف در اموالش میشود. ورشکستگی مصداق بارز اینگونه حجر است.بیماری جسمی
علیالاصول نباید خدشهای بر اهلیت انسان وارد سازد.اما گاه بیماری جسمی به نحوی
است که غالبا منتهی به مرگ انسان میگردد.به عنوان مثال، امروزه بیماری سرطان غالبا
سبب خاتمه حیات انسان میشود.این پرسش مطرح است که آیا چنین بیماریای سبب ممنوعیت
یا محدودیت تصرفات انسان در دوره بیماری است یا نه؟پاسخ مستند این تحقیق به پرسش
مطروحه منفی است.ادله و مستندات این پاسخ در طی این مقاله مورد بررسی قرار گرفته
است».
خلاصه ماشینی:
"چه بیماری که در حال مرض موت است اصولا از حیات خود مأیوس بوده و امیدی به ادامه زندگی خود و علاقهای به دارایی و حفظ آن نخواهد داشت و اگر در این حال نسبت به یکی از وراث خود سوءنیت یا کدورتی و یا برای بیگانهای علاقه و محبت خاصی داشته باشد ممکن است به سهولت و بدون تأمل دارایی خود را به او بخشیده و به این طریق وراث خود را از ارث محروم نماید و نیز اگر تصرفات تبرعی منجز مریض در تمام دارایی او نافذ باشد در این صورت از طرفی حکمت و فلسفه حصر و تحدید وصیت به ثلث دارایی موصی که برای حفظ و صیانت حقوق وراث است منقضی گشته و از طرف دیگر به فرض صاحبان فرض رخنهای وارد شده و غرض شارع و قانونگذار از وضع قانون فرایض بدون نتیجه خواهد ماند بالاخره موصی که نمیتوانست به وسیله وصیت زاید از ثلث دارایی خود وصیت کند اکنون خواهد توانست به طور غیرمستقیم و به وسیله هبه یا عقود تبرعی مجانی دیگر منظور خود را عملی و اجرا نماید.
72-فیض کاشانی، مفاتیح الشرایع، ج 3، ص 225(چاپ خیام قم، 1401)؛«و فی الادلة من الجانبین نظر اذ ما صح سنده غیردال و ما هو دال غیر صحیح و لا معتبر الا موثق فی طرف الجواز مؤید بالاصل و هو«ان صاحب المال احق بماله مادام حیا»-شیخ انصاری، منجزات مریض، ص 147: «الا قوی ان ما اصطلح علیه الفقها و عبروا عنه«منجزات المریض»محسوب من الاصل-امام خمینی، مجموعه استفتائات، ج 2، ص 311-310، چاپ اول، بهار 1372، چاپ دفتر انتشارات اسلامی:«امام خمینی به سؤالی مبنی بر اینکه شخص موصی در مرض موتش مالی را وقف حضرت اباعبدالله الحسین(ع) نموده است، آیا این وقف در مرض موت بدون رضایت وارث صحیح است یا نه؟چنین پاسخ داده است:«اگر وقف و تحویل جهت وقف در زمان حیات شخص انجام گرفته صحیح است و رضایت وارث شرط نیست»."