چکیده:
روانشناسی تربیتی مطالعهء روانشناسانهء چگونگی تدریس و تربیت و کارآیی آنها در وضعیتهای آموزشی است.زمینههای کار روانشناسان تربیتی در تعلیم و تربیت و روانشناسی جدید،از ابتدای قرن بیستم در اروپا و امریکا،جایی که نظریهها و یافتههای پژوهشی جدید فضایی تازه و جهانی برای این دانش ایجاد کرده بود،به ظهور رسید. دانش تدریس و تربیت در دورهء پیش از ظهور روانشناسی تربیتی از نوع دانش پداگوژیک بود.اما،دانش روانشناسی تربیتی به کارگیری روشهای علمی جدید پژوهشی یعنی مشاهدهء نظامدار و نیز تجربهگرایی در مسائل تدریس و تربیت را اساس کار خود قرار داد و آغازگر مرحلهای تازه شد.
دانش روانشناسی تربیتی در اروپا و امریکا با کوشش دانشمندانی مانند آلفرد بینه، جان دیوئی،ادوارد ثرندایک،لو ویگوتسکی،آلبرت باندورا،رابرت استرنبرگ و...و با تحقیقات هزاران دانشمند برجسته در سراسر جهان به رشد و پیشرفتی چشمگیر رسیده چهرهء تعلیم و تربیت جدید را آراسته است.
این نگاه علمی به تدریس و تربیت،در نیمهء دوم قرن بیستم در ایران نیز به ظهور رسید.اگرچه،پیش از آن هم نشانههایی از آن در اندیشه و عمل مربیان بزرگ تعلیم و تربیت ایران در کشورمان پیدا شده بود.میتوان گفت که از زمان امیر کبیر به بعد، خاصه در دورهء مشروطیت و پس از آن با کوششهای افرادی چون شادروان میرزا حسن رشدیه است که اندکاندک مدارس جدید در ایران راهاندازی شدند و دانش جدید تعلیم و تربیت در ایران نشو و نمایی کرد و چشماندازی نو پیش روی ما گشوده شد.
پس از آن دوران آغازین،از زمان تشکیل هشتصد و بیست و دومین جلسهء شورای عالی فرهنگ که مصادف بود با جلسهء افتتاحیهء آن،براساس قانون جدید مصوب 18 دیماه 1331 مجلسین سنا و شورای ملی اهداف و برنامههای تعلیم و تربیت رسمی رونق تازهای یافت،آموزش عمومی و آموزش عالی ایران گسترشی بیسابقه پیدا کرد و به تدریج،از سال 1350 و با تأسیس نخصتین دورهء تحصیلات فوق لیسانس روانشناسی تربیتی در دانشکدهء علوم تربیتی دانشگاه تهران،دانش روانشناسی تربیتی در ایران در مفهوم جدید علمی آن به صورت رسمی و دانشگاهی ظهور یافت.اکنون دهها استاد و مدرس و محقق در دورههای دکترای و فوق لیسانس روانشناسی تربیتی در نه دانشگاه بزرگ کشور مشغول به کارند و سالانه دهها نفر از این دانشگاه فارغ التحصیل میشوند و زمینهء گسترش بیشتر روانشناسی تربیتی و بهرهگیری از این دانش را در آموزش و پرورش ایران فراهم میآورند.
این مقاله ابتدا به توصیف وضعیت روانشناسی تربیتی در جهان و سپس به چگونگی پیدایش و پیشرفت آن در ایران پرداخته و به هفت سؤال زیر پاسخ داده است:1. روانشناسی تربیتی چیست؟2.روانشناسی تربیتی در جهان چگونه تحول یافته است؟3. دانشمندان بزرگ روانشناسی تربیتی در جهان کدامند و چه نظریههایی دارند؟4.تعلیم و تربیت و روانشناسی جدید چگونه مقدمهء گسترش روانشناسی تربیتی در ایران شده است؟5.وضعیت روانشناسی تربیتی در ایران به چه صورتی است؟6.کاربرد روانشناسی تربیتی در آموزش و پرورش چگونه است؟7.وضعیت و آیندهء روانشناسی تربیتی در ایران چگونه است؟
خلاصه ماشینی:
پس از آن دوران آغازین،از زمان تشکیل هشتصد و بیست و دومین جلسهء شورای عالی فرهنگ که مصادف بود با جلسهء افتتاحیهء آن،براساس قانون جدید مصوب 18 دیماه 1331 مجلسین سنا و شورای ملی اهداف و برنامههای تعلیم و تربیت رسمی رونق تازهای یافت،آموزش عمومی و آموزش عالی ایران گسترشی بیسابقه پیدا کرد و به تدریج،از سال 1350 و با تأسیس نخصتین دورهء تحصیلات فوق لیسانس روانشناسی تربیتی در دانشکدهء علوم تربیتی دانشگاه تهران،دانش روانشناسی تربیتی در ایران در مفهوم جدید علمی آن به صورت رسمی و دانشگاهی ظهور یافت.
با توجه به وسعت دامنهء موضوعها و مسائل رشتهء روانشناسی تربیتی،تبیین نظری مسائل این رشته با بنیادهای علوم انسانی و علوم تربیتی و روانشناسی و کاربردی کردن آنها در فعالیتهای تدریس و تربیت در کلاس درس و مدرسه حائز اهمیت اساسی است و بخشی محوری در برنامههای آموزشی و درسی آموزش و پرورش است.
کشور ما همان است که در صد و بیست سال پیش حتی یک تن دانشآموختهء تعلیم و تربیت و روانشناسی تربیتی نداشت و یک کودکستان و دبستان جدید در سراسر آن دیده نمیشد و کمترین خبری از تدریس و تربیت علمی در هیچ جای کشور به گوش نمیرسید،اما امروز در شرایطی بسیار متفاوت قرار گرفتهایم و فردا به تدریج،همراه با نگاه دقیقتر به گذشتههای کهن پرافتخار ایران،همگام با پیشرفتهای جهان و با کوشش برای تجدید حیات علمی و فرهنگی و اجتماعی ایران،این وضعیت کاملا دگرگونه خواهد شد.