خلاصه ماشینی:
"بازخوانی تولد رمان ایرانی درباره میرزا حبیب اصفهانی و ترجمه ژیل بلاس تحول نثر فارسی از وضع متکلف و نیممرده عصر واپسین صفویه تا اواسط دوران قاجار،مرهون تلاش نویسندگان بزرگی است که کوشیدند پیام تازهای را به گوش مردم ایران برسانند.
«از کتابهای درسی و تعلیماتی که بگذریم، در این دوره مترجمان ایرانی ابتدا یک سلسله کتابهای تاریخی،ازجمله تالیفات تاریخی ولتر، مانند«تاریخ پطر کبیر»و«شارل دهم»و«اسکندر مقدونی»و پس از آن«تاریخ ایران»تالیف سرجان ملکم انگلیسی را از روی ترجمه فرانسوی آن به فارسی برگرداندند و بعد به ترجمه و نقل رمانهای تاریخی و علمی پرداختند و داستانهای«سه تفنگدار»،«کنت دومونت کریستو»،«ملکه مارگو»، «لویی چهاردهم»و«پانزدهم»از آثار الکساندر دوما پدر و بعد«تلماک»اثر فنلن،«روبنسن کروزو»اثر دانیل دفو،«ژیل بلاس»از آلن رنه لوساژ،«کلبه هندی»نوشته برنادرن دوسنپیر،«مانن لسکو» اثر پروو،«مسافرت گولیوز»به قلم سویفت، «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی»نوشته جیمز موریه،و بالاخره حتی رمانهای علمی ژولورن و امثال اینها را به قالب فارسی درآوردند1».
اما آنچه بهطور کلی درباره نهضت ترجمه ادبیات داستانی در این دوره میتوان گفت،این است که ما با دو دسته از مترجمان و آثار گردانده به پارسی مواجهیم:1-گروهی که امکانات زبان و نثر کلاسیک فارسی را با تکلفی خالی از ذوق و با کمدقتی،اما سرشار از فضلفروشیهای نابجا خرج میکردند و2-گروهی که دست به بازآفرینی آثار معمولی و یا شاهکارهای ادب غربی در لباس فاخر ادبیات منثور فارسی زدند و ضمن استفاده از امکانات نثر و آرایههای کلاسیک،از گنجینه زبان روز نیز استفاده میکردند و نثر و روایتی زنده و آکنده از زیبایی را پدید میآوردند.
میرزا حبیب اصفهانی،بیگمان در صدر این گروه قرار دارد و بزرگترین چهره این گروه از ادیبان ایرانی است و ترجمههای«حاجی بابای اصفهانی»اثر جیمز موریه،«مردمگریز»اثر مولیر و«ژیل بلاس»نوشته آلن رنه لوساژ نمونههای عالی بازآفرینی ادبیات داستانی غربی در نثر زیبا و فاخر فارسی است."