چکیده:
مقالة حاضر به بررسی و تبیین تأثیرپذیری مولوی در مثنوی، از کلام گهربار امام علی (ع) در نهج البلاغه میپردازد. ابتدا به ذکر بازتاب سخنان رسول (ص) درمورد امام علی (ع) و سیمای امیرالمؤمنین علی (ع) و تجلی صفات آن حضرت در مثنوی پرداخته شده؛ نیز حکایاتی از آن امام همام که مولانا آنها را باز آفرینی کرده و با زبان شاعرانه خویش به رشتة نظم کشیده، آورده شده است. در بررسی اثرپذیری مثنوی از نهج البلاغه، انواع این تأثیرپذیری نگاشته شده و جایگاه هر یک از آنها اعم از تأثیرات واژگانی لغوی، اقتباس، تضمین، تحلیل، ترجمه، تفسیر و تأویل و تمثیل توضیح داده شده و نمونههایی برای هر یک از انواع به عنوان شاهد ذکر گشته است.
This article studies and explains the influence of precious words of Imam Ali (PBUH) in Nahjolbalagha on Molana’s Mathnavi. First، it is investigated how the words of Prophet of Islam (PBUH) about Imam Ali and the characteristics of Imam Ali are reflected in Mathnavi. Also، a number of tales، which are related to him and Molana has recreated them by his poetic language، are mentioned. In studying the influence of Nahjolbalagha on Mathnavi، various kinds of influence such as vocabulary، syntax، adoption، implication، analysis، translation، interpretation and allegory and the status of each of them have been explained and some examples for each of them have been mentioned.
خلاصه ماشینی:
- تأثیر نهج البلاغه و کلام امام امیرالمؤمنین علی (ع) در شعر فارسی، محسن راثی در درآمد این کتاب آمده است : «تأثر و بهرهگیری شاعران و گویندگان فارسی از سخنان مولا (ع) شیوههای گوناگون و اشکال متنوعی دارد» (راثی،1383: 27)، اما در متن کتاب از این مطلب هیچ اثری نیست؛ جز آنکه در درآمد کتاب به اقتباس، حل یا تضمین، تلمیح، ترجمه و تفسیر، فقط اشاره شده و چند نمونه نیز ذکر گشته است.
- رسالة اخلاق عملی در نهج البلاغه و بازتاب آن در مثنوی، عنایت الله شریفپور در این رساله، مؤلف در بخش روش تحقیق اذعان داشته است که به بررسی تعدادی موضوعات اخلاقی در نهجالبلاغه پرداخته و خلاصهای از موضوعات مورد نظر را از دید امام علی (ع) عنوان کرده است؛ سپس همان موضوعات اخلاقی را در مثنوی جستجو کرده و کوشش نموده از آنها برای تفسیر و توضیح کلام امام علی (ع) استفاده کند.
در بارگاه آفتاب بر اساس سال وفات شاعران، احادیث اثرگذار را نقل کرده است و شواهدی جمع آوری نموده که به طور قطعی و یقینیتر میتوان به اثرپذیری مستقیم آن رأی داد؛ اما این کتاب نیز به تفکیک انواع تأثیرپذیری نپرداخته است و از این رو بارها نویسنده از خواسته خود عدول کرده؛ زیرا در مقدمه تأکید شده است که «مشابهت در مفاهیم موجود میان سخن امام علی (ع) و ادب پارسی هرگز معیار کار پژوهش در این اثر نبوده است؛ بلکه حتی الإمکان سعی شده که به موارد محسوس و ملموس از تأثیر کلام آن حضرت در شعر و نثر پارسی اشارت رود که تأثیرگذاری دقیق و قطعی جز بدین منوال قابل تأویل و تفسیر نیست» (میرزا محمد،192:1380).