نقد و بررسی کتاب (کلیات عبید زاکانی، به اهتمام محمد جعفر محجوب) معرفی و نقد

"پس از نوشتهء اقبال آشتیانی،چهار مقالهء مبسوط استاد محجوب که در چهار شمارهء سال‌ ششم مجلهء ایران‌شناسی-سال 1373-چاپ شده بود،بر مقدمه‌های کتاب افزوده شده، و در این مقاله‌هاست که محجوب خاصه‌های کار عبید و یک‌یک آثار او-و منسوب به او -را بررسی می‌کند،که محجوب خاصه‌های کار عبید تا آن‌جا که در غربت به آنها دسترسی داشته،سخن می‌گوید. در دو مقاله از این مجموعه که در پائیز و زمستان 1373 در مجلهء ایران‌شناسی چاپ شده،آثار عبید در دو بخش جد و هزل بررسی می‌شود7:آثار جدی عبید که تماما منظوم است،یک نیمهء کلیات است،و به ترتیب شامل قصیده‌ها،یک‌ ترجیع‌بند و چند ترکیب‌بند،غزلها،قطعه‌ها رباعیها و مثنویها،که استاد محجوب در گفتگو از هریک،توانایی عبید را محک می‌زند،و نیک‌وبد آنها را با آگاهی و نکته‌ سنجی باز می‌گوید. در نیمهء دوم کلیات عبید-طنزها و هزلیات-نیز بخشی از آن منظوم است اما نه نظم‌ آن به پایهء قصاید و دیگر اشعار جدی اوست،و نه تعبیرها و اندیشه‌های مندرج در آنها اعتبار و ارزش معنوی دارد. 11 دربارهء قصیدهء بلند موش و گربه،همهء ما سالیانی دراز آن را به نام عبید خوانده و از آن‌ عبید دانسته‌ایم،اما در طی همین سالیان دراز،چهل و دو سال پیش استاد مینوی گفته است‌ که این منظومه از عبید نیست،12و استاد محجوب نیز با نقل و تأییدنظر او،باز نگران چند بیتی از موش و گربه است که در یک نسخهء معتبر کلیات عبید دیده،13و شاید با تأثر از آنچه در همان سالیان دراز بر گوش و دل ما نشسته،می‌گوید:«موش و گربه را بسیار آسانتر می‌توان به عبید نسبت داد،از آن روی که پیام مردمی و اجتماعی که در آن نهفته،و طنز گزنده‌ای که در آن وجود دارد،می‌تواند آن را در ردیف آثار مسلم الصدور عبید قرار دهد..."