چکیده:
زنان در کشورهای عربی،در دهههای اول قرن نوزدهم میلادی،از نظر برخورداری از حقوق اجتماعی،جایگاه مناسبی نداشتند.
شاعران سرزمینهای عربی،همگام با سایر روشنفکران،کوشیدند تا برای دفاع از حقوق فردی و اجتماعی زنان در جوامع عربی،از شعر به عنوان ابزاری تأثیرگذار و فراگیر بهره ببرند.
بنابراین،زن و موضوعاتی مانند اعطای آزادی به او و لزوم فراهم آوردن زمینهی علمآموزی برای این قشر،از مهمترین درونمایههای شعر نوین عربی قرار گرفت.
پرسشهایی مانند این که زن در شعر نوین عربی،از چه جایگاه و منزلتی برخوردار بوده است و شاعران چگونه در بیان حقوق اجتماعی و فردی انسان احساسات خویش را بروز دادهاند یکی موضوعات مهم در مطالعات شعرشناسی در ادبیات نوین عربی است که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.
در این نوشته،با گذری بر وضعیت زنان در جوامع عربی و غربی در قرون اخیر و طرح دیدگاههایی پیرامون حقوق زنان،با تحلیل نمونههایی از سرودههای شاعران نامدار عرب در دورهی معاصر،به بحث در این زمینه میپردازیم.
شاعران موردنظر،توانستند با بهرهگیری از ظرفیتهای شعری و نیروی تاثیرگذار آن،نقش برجستهای در شناساندن جایگاه واقعی زنان به جوامع عربی ایفا کردهاند.
خلاصه ماشینی:
"این اصلاحطلبان،در نوشتههای خویش با طرح موضوعاتی چون لزوم برابری حقوق زن و مرد،لزوم اصلاح قوانین ازدواج و طلاق،منع چند زنی،حدود شرعی پوششی و حجاب زن، ضرورت فراهم آوردن امکان تعلیم و تربیت برای زنان و موضوع سرپرستی مرد بر زن،به ترویج مفاهیم پایهای پیرامون حقوق زنان،با بهرهگیری از دیدگاههای فقهی،جامعهشناسی و روانشناسی همت گماشتند(هشام شرابی،1369:104-99).
در این بخش از نوشته،نمونههایی از سرودههای شاعران نامدار سدههای نوزدهم و بیستم میلادی در ادبیات عربی را پیرامون موضوعهای زیر میآوریم: 1-توجه به آموزش و پرورش زنان؛ 2-ارزیابی و چگونگی پوشش زنان؛ 3-مسائل ازدواج،طلاق و چند زنی؛ 4-برابری حقوق اجتماعی زن و مرد؛ 5-توصیف تغزلی از زن؛1-توجه به آموزش و پرورش زنان؛ با توجه به گسترش فقر و بیسوادی در طبقات میانی و پایین جامعه در کشورهای عربی در آستانهی قرن بیستم،قانع نمودن افرادی که بیرون آمدن زنان از خانه و علمآموزی ایشان را در تضاد با آموزههای سنتی میدانستند،کاری بس دشوار بود.
معروف الرصافی،بزرگ پرچمدار آزادی زن نیز سرودههای خوبی در این باره دارد که به ابیات زیر بسنده میکنیم:1-فکیف نظن بالأبناء خیرا إذا نشؤوا بحضن الجاهلات 2-و هل یجری لأطفال کمال إذا ارتضعوا ثدی الناقصات 3-حنون علی الرضیع بغیر علم فضاع حنو تلک المرضعات (الرصافی،2000 م:472)ترجمه ابیات 1-چگونه برای آیندهی فرزندان خود خوبی و نیکویی میخواهیم،آنگاه که در دامان فرد بیسواد و جاهل رشد کنند.
4-برابری حقوق زن و مرد تاریخ معاصر کشورهای عربی نشان میدهد که زنان بویژه در طبقات میانی و پایین جامعه، براساس نظام قبیلهای و طایفهای،از کمترین حقوق اجتماعی برخوردار بودهاند و مقدرات آنان بهطور کامل در اختیار نظام مردسالاری قرار داشته است."