چکیده:
دکارت در آثار خود، با استفاده از براهین و استدلالهای عقلی، سعی در تشریح یکی از مسائل بنیادین فلسفی، یعنی اثبات مبدأ هستی دارد. او با در هم شکستن شالودۀ اسلوبهای گذشته و با بهرهگیری از ابزار خرد، در پی شناخت و تبیین نقش خداوند به عنوان امری یقینی و جوهری نامتناهی در جهان هستی است. دکارت، ضمن فطری خواندن حس خداخواهی در انسان، آن را ناشی از میل کمالجویی انسان میداند.ادلۀ دکارت برای اثبات وجود خداوند، ادلهای فلسفی است، نه کلامی؛ زیرا آرایی که دکارت دربارۀ ذات خداوند و جاودانگی روح انسانی ارائه میدهد، تنها با کمک خرد استدلالی و فلسفی قابل تفسیر است. خردباوری دکارتی برای تبیین نقش مبدأ هستی؛ دیدگاهها و راهکارهای علمی و در عین حال روحانی او برای اثبات وجود خداوند؛ بهرهگیری او از مبانی ریاضی و علم مکانیک برای تبیین جهان مادی؛ و بالاخره باور قلبی، سلوک عقلانی، خشوع معنوی و آرامش عمیق دکارت در برابر ارادۀ پروردگار، از جمله مواردی است که در این مقاله تحلیل میشوند.
خلاصه ماشینی:
"اما در این مرحله، پرسشی مطرح میشود مبنی بر این که انسان در مقام پرشکوهترین و والاترین آفریدۀ خداوند، علیرغم برخورداری از کمبودها و ناتواناییهای بسیار، چگونه میتواند آیینة تمامنمایی از خالق خویش باشد؟ دلیلی که دکارت در این باره ارائه میکند این است که انسان، تنها یکی از مخلوقات خداوند است و نه همۀ آن؛ یعنی برای پیبردن به قابلیتهای آفریننده، باید به مجموعۀ آفریدههای او نظر داشت، نه فقط یک آفریده.
در حقیقت، او بر این باور است که خداوند چیزی از وجود خود را که همان کمالات او باشد، در وجود انسانها به امانت گذاشته است تا آدمی از سویی، گویای قابلیتهای او در مقام یک خالق باشد؛ و از سوی دیگر، هنگامی که انسان در هستی خود به عنوان یک موجود مینگرد، بتواند به ناتوانیها، کاستیها و وابستگیهای خود به یک موجود کامل پی برده و بدین ترتیب، در راه رسیدن به کمال، که کاملترین شکل آن در ذات پروردگار تبلور مییابد، تلاش کند.
او همچون یک کاتولیک تمام عیار، دانش الهی را گرامی میدارد، ولی درک ذات باری تعالی را فراتر از نیروی اندیشۀ خود میداند؛ زیرا نیروی فهم و استدلال از راه یافتن به کنه پیام وحی ناتوان است و این مقوله، البته ناشی از باوری است که مذهبش به او آموخته است؛ یعنی درک خداوند، به غیر از نیروی عقل، قابلیتهای معنوی و شایستگیهایی روحانی نیز میطلبد که تنها خدا میتواند به انسان هدیه کند."