چکیده:
«دایرة المعارف بزرگ اسلامی،نامی آشنا برای همهء پژوهشگارن و دانشوران فرهنگ و معارف اسلامی است که تا کنون هشت جلد آن به فارسی(تا نیمه حرف الف)چاپ و منتشر شده است. در این نوشتار،فقط به نقد و بررسی بخشی از مقالهء«آیه»در این دایرة المعارف پرداخته شده است. هر چند مقالهء«آیه»،در حجم کم،اطلاعات سودمنی را در این باره به خواننده انتقال میدهد؛ولی برخی از کاستیهای آشکار آن بدین گونه است: یاد نکردن برخی از مباحث زیر مجموعه اصطلاح«آیه»؛عدم تناسب حجم برخی از مباحث با برخی دیگر؛ترجمه نادرست؛بعضی از مباحث با توجه به مأخذ اصلی؛ نادرستی برخی از مباحث نسبت به مأخذ یاد شده(اقتباس نادرست)؛نادرستی برخی از مطالب و...
خلاصه ماشینی:
"ولی با توجه به چند سطر بالاتر از این عبارت، که از تفسیر فخرالدین رازی در مقالهء دایرة المعارف یاد شده است و نیز چند سطر پس از آن که از نظم الدرر فی مناسبات الآیات و السور بقاعی یادی شده است،و نیز پس از بررسی این کتاب(نظم الدرر،بقاعی)که در حقیقت تفسیر ترتیبی قرآن براساس تناسب آیات و سورههاست،یاد کردن از مجمع البیان طبرسی به عنوان کسی که بیشترین توجه را به تناسب آیات کرده است،سازگاری ندارد؛بلکه تفسیر مجمع البیان در فهرست تفاسیری است که بیشترین توجه را به تناسب آیهها و سورهها داشتهاند.
ولی در هیچ یک از کتابشناسیهای علوم قرآن،نام کتاب(تفسیر)بقاعی این گونه یاد نشده است؛بلکه بقاعی خود در مقدمه کتابش-و نیز در دیگر مآخذ-از نوشتهاش چنین یاد کرده است:نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور41.
ولی نیمهء دوم مقالهء«آیه»-مورد بررسی مقاله حاضر-همان بحث دایرة المعارف بزرگ اسلامی به زبان فارسی نیست،بلکه مطالبی با عنوان«الآیة فی القرآن»توسط دکتر احمد پاکتچی تألیف شده و به جای آن مطالب آورده شده است،از این رو مجموعه دو بخش،مقاله«آیه»را در دایرة المعارف بزرگ اسلامی به زبان عربی تشکیل داده است.
برای -------------- نمونه یادآور میشویم که بیشتر این بخش به بررسی معانی گوناگون واژهء«آیه» در قرآن پرداخته است(الآیة فی القرآن)،و مطالبی اندک دربارهء اصطلاح«آیه»از دیدگاه دانشمندان علوم قرآنی و نیز مباحث زیر مجموعه آن آمده است.
از مقایسهء بخش دوم مقالهء«آیه»در دایرة المعارف بزرگ اسلامی فارسی و عربی، این گونه به دست میآید که معانی واژهء«آیه»در قرآن در دایرة المعارف بزرگ اسلامی به زبان فارسی،بسیار کوتاه و مختصر آورده شده،و«آیه»در اصطلاح علوم قرآنی و مباحث زیر مجموعهء آن به گونهای پررنگ و پرحجم یاد شده است؛ولی در دایرة المعارف بزرگ اسلامی به زبان عربی(دایرة المعارف اسلامیة الکبری)درست به عکس آن آورده شده است،بنگرید."