چکیده:
نظامی گنجوی را می توان به عنوان یکی از چهره های برجسته نمادپردازی در ادبیات فارسی به شمار آورد. در میان آثار ارزشمند این شاعر بزرگ، هفت پیکر اثری کاملا رمزی است که هر یک از اجزا و تصاویر آن می تواند به صورت نمادین تفسیر شود. یکی از مهمترین این تصاویر، تصویر «غار» است که نقش پررنگ و برجسته ای در سراسر اپیزودهای (حادثه های فرعی) این کتاب ارزشمند دارد. سوال اصلی این پژوهش، این است که ایماژ «غار» نماد چه چیزهایی است و چگونه معانی نمادین آن در خدمت درونمایـه اصلی هفت پیکر قرار گرفته است؟ با روشن شدن این موضوع، ظرافت، دقت و نگاه ریزبین نظامی در ایجاد ساختاری منسجم، که همه اجزای ان یک کل واحد را تشکیل می دهند، بیش از پیش جلوه می کند. در این تحلیل تصاویر نمادین دیگر، مانند شکار، اژدها، گنج و... که در ارتباط با نماد «غار» است نیز بررسی می شود.
Nezami is one of the most significant symbolist figures in Persian literature. Among his works Haft Paykar، a complex symbol and allegory of spiritual and moral growth، is regarded as his masterpiece. This article has addressed Haft Paykar’s symbolism appearing in a pervasive image; that is، the image of the cave. The research’s question is how the symbol of the cave is related to the main theme of the work. Other imageries such as hunt، dragon، treasure and so on، which are related to cave، are analyzed. It can be concluded that Nezami has created a special work with organic unity.
خلاصه ماشینی:
در چیست؟داستان زندگی چه کسانی مانند بهرام با غار پیوند خورده است؟به این سؤالهای بهترتیب و تحت پنج عنوان اصلی و جداگانهء تطابق دورنمایههای آثار نمادین با دورنمایههای هفتپیکر،دورنمایه اصلی هفتپیکر و ارتباط آن با نماد غار،معانی نمادین غار،نمادهای تقویتکننده و تجربه مشترک پاسخ داده میشود.
درونمایههای هفتپیکر را نیز میتوان در این چهار مورد خلاصه کرد:1-تکامل بشری در هردو سطح فردی و اجتماعی؛2 سفر(سفر بهرام به سرزمین تازیان،سفر به سرزمینهای گوناگون برای شکار و سفر در هفت گنبد؛همچنین سفرهای شخصیتهای داستانهای درونهای مانند:ماهان،بشر و ملیخا و غیره)؛3-عشق؛4-رشد اخلاقی و روحی بشر.
ورود او به غار،ورود از مرحلهء پادشاهی به مرحلهء پیامبری و رسیدن به ناخودآگاهی خویشتن را بازنمایی میکند از آغاز داستان هفتپیکر میبینیم که بهرام به ترتیب در چهار سطح و طبقهء بشری به تکامل میرسد:1-طبقهء پیشهوران؛با توجه به اینکه بهرام در شکر بسیار بسیار مهارت دارد؛2-طبقهء حکیمان؛با توجه به اینکه او حاکم جهان است که پادشاهی روحانی و معنوی را با پادشاهی زودگذر ترکیب میکند؛3-طبقهء پادشاهان؛با توجه به اینکه بهرام بهعنوان یک حاکم ایدهآل و عادل ظاهر میشود و 4- طبقهء پیامبران که رسیدن به این مرحله و تکامل در آن با ناپدید شدن وی در غار جلوه میکند.
ولی بهرام شاه در این جهان جسمانی نمیماند و ناپدید شدن وی در غار در پایان داستان،نشان از رسیدن وی به خودآگاهی و در نتیجه ترک جهان خاکی است: غایبانی که روی بسته شدند از چنین رنگ و بوی رسته شدند (ص 453) نشانههای حرکت بهرام در مسیر رشد و تعالی از همان ابتدای داستان با اپیزود کشتن اژدها و یافتن گنج سایهافکنی و بهنوعی پیشگویی میشود،اما این مسیر میبایست بهطول میانجامید تا به نهایت تکامل خود برسد.