چکیده:
این مقاله مروری است بر مفهوم تراکم ساختمانی و بررسی اسناد و ضوابط و مقررات مصوب در اینباره،طی سالهای گذشته در تهران.اگرچه موضوع و مصادیق تراکم بارها و به شکلهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است،به نظر میرسد در آستانه تصویب و ابلاغ طرح جامع سوم تهران که میتواند مقطعی سرنوشتساز باشد، نیاز به بازنگری در تعریف و نحوه بهکارگیری این مفهوم در طرحها و سیاستگذاریهای شهرسازانه وجود دارد؛زیرا اگر اینبار نیز با دیدگاههای قبلی و بدون درکی صحیح و قانونمندشده از تأثیر تراکم ساختمانی(به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای شهرسازی)،بر بعد کالبدی مسکن و مآلا کیفیت محیطی و تعاملات اجتماعی،به این موضوع پرداخته شود،مشکلات ناشی از آن همچنان و احتمالا بیش از قبل،گریبانگیر شهرها خواهد بود.به همین دلیل است که باید نگاهی به راه آمده تا این مقطع و برهه حساس داشت.مهمترین دستاورد قرن حاضر در توسعه شهری،توجه به حقوق شهروندی و زوایای کیفی دراین باره است.تسلط نگرش کمی به توسعه،طی دوران متمادی در سطوح متفاوت برنامهریزی و مدیریت شهری از یک سو و فقدان دستور کار قانونی و رسمی در امر توسعه شهری از سوی دیگر،از جمله مهمترین عوامل عقبماندگی کلانشهر تهران و فاصله روزافزون آن از شاخصهای جهانی توسعه شهری است.مداخله غیر متخصصانه،مانند فروش مازاد تراکم و ساختوسازهای بیرویه و بدون برنامه بخصوص در بخش مسکن،در سطح کلانشهر تهران،و البته سایر شهرهای بزرگ ایران،که بدون توجه به تنوع و تفاوت در اراضی شهری و صرفا برای کسب درآمد شهرداری و تأمین سود معدودی سرمایهگذار رخ داده است،موجب تنزل کیفیت محیط شهری و ناپایداری در زمینه ایمنی،سلامت و رفاه شهروندان و عرصههای زیستمحیطی شده است.
طی این مقاله ابتدا به تعریف اجمالی تراکم ساختمانی و تعاریف و مفاهیم مرتبط با آن پرداخته شده است.سپس به عنوان نمونهای از یک طرح برنامهریزیشده،آییننامه منطقهبندی در نیویورک معرفی و طی مقایسه تطبیقی با قوانین و مقررات مصوب تهران در زمینه تراکم ساختمانی مسکن،نتیجهای در رابطه با لزوم تدوین قوانین و مقررات متناسب و معیارهای مؤثر بر آن حاصل خواهد گردید.
خلاصه ماشینی:
"عوامل زیر جهت کنترل ساختار کالبدی-فضایی شهر در نظر گرفته شده است( Mayor,1990 ): الف)توده(اندازه)ساختمانی،که با نسبت سطح زیربنا( FAR )11نشان داده شده است و عبارت است از نسبت سطح زیربنای مسکونی به مساحت قطعه زمین محل استقرار بنا(نسبت سطح زیربنا (6)- District (7)- zoning ordinance (8)-در کشورهای اروپایی به دلیل اندک بودن میزان ساختوساز و تغییرات، برای هرموضوع،به صورت کیفی،توسط مسئولان تصمیمگیری میشود، در حالی که ماهیت متفاوت نظام حکومتی ایالت متحده آمریکا و مهاجرپذیری این کشور،همواره آن را در مقابل حجم وسیعی از توسعه و ساختوساز جدید قرار داده است و این مسأله موجب شده تا در راستای رسیدن به اهداف توسعه،قوانین و مقررات و استانداردهایی شکل گیرد.
در مواردی که در اجرای این مصوبه ساختمان به صورت 5 طبقه روی پیلوت و زیرزمین اجرا میشود،میانگین مساحت واحدهای مسکونی در ساختمانهای واقع در مناطق 1 تا 8 شهرداری نباید از 120 متر مربع و در مناطق دیگر(9 تا 20 و 22)نباید از 60 متر مربع کمتر باشد؛نکات اصلی اصلاحیه مصوبه 329(در مورد مسکن) این مصوبه به منظور تحقق اهداف طرح مجموعه شهری تهران مبنی بر جلوگیری از توسعه بیرویه شهر تهران و رعایت سقف جمعیتی مصوب آن در تاریخ 17/1/82 به تصویب رسید و بر اساس آن،تا زمان تصویب طرح تفصیلی برای هرمنطقه،تراکم مازاد بر 120 درصد تا حداکثر (جدول شماره 6)تراکم ساختمانی در اصلاحیه مصوبه 329 (تصویرتصویر) 60 درصد(کل تراکم ساختمانی 180 درصد)به صورت یک طبقه بر اساس جدول منضم در پهنههای چهارگانه زیر میتواند واگذار گردد."