چکیده:
با مرگ هولاکو خان مغول در سال 366 هجری قمری،حکومت ایلخانی در ایران بر سر مسئله انتخاب جانشین با مسائلی چند روبرو گردید.قوریتای(شورا)که از سنتهای مغلوان بود در تعیین جانشین هولاکو از اهمیت ویژهای برخوردار بود.از یکسو تضاد میان عناصر مغولی و دیوانسالاران ایرانی برای انتخاب خان موردنظر و از سوی دیگر اعمال نظر هریک در به کرسی نشاندن دیدگاههای خود در امر گزینش خان جدید نقش این شورا را با اهمیتتر مینمود.به قاآنی رسیدن اباقا هرچند از قبل و بنا به توصیه هولاکو صورت گرفت.لیکن در شورای انتخاب وی کمک و معاضدت خاتونها، امیران مغول و نویانها تاثیری قاطع داشت.همچنانکه در شورای به ایلخانی رسیدن تکودار(سلطان احمد)و مسلمان شدن او نقش خاندان جوینی و کارگزاران ایرانی دیگر مشهود است.این کشمکشها در موضوع تعیین جانشین خان در عصر ایلخانی قوریلتای را با فراز و نشیبهای چندی روبرو نمود. بدینمعنا که با قدرت گرفتن هر جریانی این نهاد مشورتی قدرت مییافت و یا ضعیف میشد.در دورهء ارغون این نهاد کاملا در انحصار عناصر مغولی و طرفدارانشان قرار داشت و بدیهی است تصمیمات اتخاذ شده در راستان منافع آنان رقم میخورد.اما از دورهء غازان خان و به دنبال مسلمانشدن او و قطع ارتباط دولت ایلخانی با مرکزیت خان بزرگ در چین،قوریلتای روزبهروز ضعیفتر و با تلاش دیوانسالاران ایرانی تا حدودی به شکل و شمایل ایرانی درآمد بطوری که در دورهء چانشینان غازان نیز به تدریج این روند ادامه یافت و عاقبت در ایران بدست فراموشی سپرده شد.در تحقیق پیشرو برآنیم تا سیر تحول تاریخی قوریلتای(مجمع مشورتی)را در دوره ایلخانان با توجه به نقش دیوانسالاران ایرانی مورد کنکاش قرار دهیم.
خلاصه ماشینی:
"احمد)و مسلمان شدن او نقش خاندان جوینی و کارگزاران ایرانی دیگر مشهود است.
ارغون این نهاد کاملا در انحصار عناصر مغولی و طرفدارانشان قرار داشت و بدیهی است تصمیمات
در این میان یشموت فرزند دیگر هولاکو که یک هفته پس از مرگ پدر به جغاتو آذربایجان رسیده بود حضور یافت،نظر امرا و بزرگان را
توجه در انتخابا اباقا در این شورا نفوذ امیران مغول و اقدام آنها برای کم کردن نفوذ
3-با وجود اینکه در این شورا مقام وزارت بار دیگر به شمس الدین سپرده شد لیکن مقام
با نگاهی به برگزاری شورای انتخاب احمد موارد ذیل در مورد قوریلتای در این دوره قابل
چندان فعالیت قابل توجهی از خود نشان نداد و این امر میتواند معلول دو عامل زیر بوده باشد: 1-با مرگ ارغون چون وی جانشینی تعیین نکرده بود،بزرگان و خواص گیخاتو را
بار دیگر دو وزیر ایرانی رشید الدین فضل الله و سعد الدین ساوجی در این شورا یکی
امیر چوپان و ابو سعید را از خواجه رشید الدین فضل الله برگرداندند از جمله:
کاسته شده لذا آنان به عکس العمل مبادرت ورزیدهاند:از جمله امیر چوپان که عاقبت تسلیم بدخواهان و حاسدان ایرانیان گردیده از رشید الدین فضل الله رویگردان گردید و عاقبت به
به لحاظ تفکر اسلامی خود و تمایل مداوم با کارگزاران ایرانی بویژه رشید الدین فضل الله و
3-پس از قتل خواجه و امیر چوپان ابو سعید که حمایت این خاندان را از دست داده بود
بدون شک نقش خواجه رشید الدین فضل الله در این امر کاملا مشهود است هرچند زمان نسبتا"