چکیده:
از بررسی دلائلی که درباره علت وجود آیات متشابه گفته شده، به دست میآید که این دلیلها، اگرچه در تشابه آیات مؤثر است، فراگیر و قابل انطباق بر همه آیات مورد بحث نیست. این مقاله، چرایی وجود آیات متشابه و مجمل در قرآن کریم را در زمینه آزمایش بودن این نوع از آیات میداند. بدین معنا که چون خداوند برای رفع تشابه و اجمال، علاوه بر آیات دیگر، تعلیمهای پیامبر صلیاللهعلیهوآله و امامان معصوم علیهمالسلام را مرجع قرار داده، از رهگذر این آیات در پی امتحان مخاطبان قرآن است تا الزام آنان را در مراجعه به این مفسران خاص بیازماید.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله پس از مفهومشناسی آیات مجمل و متشابه و پس از بررسی و نقد مهمترین ادله ذکرشده، در پی آنیم که اصلیترین دلیل برای متشابه و مجمل گذاشتن تعدادی از آیات از جانب خداوند متعال آن است که از این رهگذر، مخاطبان قرآن را بیازماید که در نحوه برخورد با این نوع از آیات چگونه عمل میکنند و چون تبیین و تفسیر کامل و صحیح این نوع از آیات را از طریق «مفسران خاص» تعیین نموده، میتوان گفت که هدف خداوند از مجمل گذاشتن و متشابه کردن برخی از آیات آن است که مردم، خود را نیازمند مفسران برگزیده بدانند و از طریق آنان فهم آیات به طور کامل و درست محقق شود.
سؤال اینگونه مطرح میشود که آیا مجمل بودن با روشن بودن و روشنگری قرآن (کتاب مبین) در تضاد نیست؟ اگر قرآن کتابی روشن است، چرا برخی از مفاد آن آشکارا بیان نشده است؟ جواب این نوع سؤالات با در نظر گرفتن این موضوع روشن میشود که برنامه الهی آن بوده است که همراه انزال کتاب، رسولی نیز برای شرح و توضیح و تبیین آن باشد تا مردم با مراجعه به او و درسآموختگان و امامانی که علم خاص دارند، به حل مشکلات خود نایل شوند.
5. تأکیدات فراوان قرآن در رجوع به پیامبر و دانایان آیات فراوانی وجود دارد که در آنها تأکید شده است مردم در امور گوناگون و به ویژه در موارد اختلافی به پیامبر صلیاللهعلیهوآله مراجعه کنند و از او نحوه حل موضوع را جویا شوند و البته در پی آن، به گفتههای پیامبر دل بسپرند: ـ «إنا أنزلنا إلیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس بما أراک الله» (نساء: 105)؛ ما این کتاب را به حق بر تو نازل کردیم، تا میان مردم به موجب آنچه خدا به تو نشان داده، داوری کنی."