چکیده:
زمانی که مغولان به فرماندهی جورماغون و بایجو حملاتشان را به منطقه آسیای صغیر آغاز کردند، دولت سلاجقة روم (سلطان غیاثالدین کیخسرو دوم) در برابر این حمله، تسلیم شد و مغولان دست به کشتار مردم و تخریب بلاد روم زدند. در چنین اوضاعی یکی از دولتمردان ایرانی به نام مهذبالدین علی، وزیر سلطان غیاثالدین، که از سالها قبل در خدمت سلاطین سلاجقه روم بود؛ برای آنکه حکومت به طور کلی توسط مغول نابود نشود، با زیرکی، صلح با مغول را پیشنهاد کرد. در اهمیت کار او همین بس، که او توانست با پذیرش تابعیت از مغولان، دولت مذکور را از افتادن در دام سقوط نجات داده و سقوط آن را به مدت چند دهه به تعویق اندازد. و اقدامات وی نتایج مثبتی را برای دولت مذکور کسب کرد، در این مقاله، شخصیت و اقدامات وی در برابر تهاجم مغولان بررسی شده است
خلاصه ماشینی:
"وی که از دوره سلطان علاءالدین کیقباد اول، وارد امور دولتی شده و عمری در خدمت به نظام حکومتی سلاجقه روم به سرکرده و نیز شکوه، عمارت و آبادانی سلطنت و کشور روم در دوره حاکمیت سلطان علاءالدین قدرتمند را به چشم خود مشاهده کرده بود، اکنون پریشانی اوضاع کشور و زوال قدرت دولت سلجوقی و تخریب مملکت با تاخت و تاز قوم وحشی و ویرانگر مغول، برایش سخت و گران بود.
435 نتیجه مغول در شرایطی به منطقه آسیای صغیر، یعنی قلمرو تحت حاکمیت سلاجقه روم حملهور شد که نه تنها سلطانی سیاستمدار و مدبر در منطقه حکومت نمیکرد و سلطان حاکم، یعنی غیاثالدین کیخسرو بیش از حکومتداری در فکر خوشگذرانی بود، بلکه امرای وی نیز راهکار صحیح مقابله با تهاجم مغول را نمیفهمیدند و تنها راه حل این مسئله را جنگ میدانستند.
در چنین شرایطی مهذبالدین وزیر با تدبیر سلطان غیاثالدین که از سالها قبل در خدمت سلاطین سلاجقه روم بود، برای آنکه حکومت به طور کلی توسط مغول نابود نشود، با زیرکی، صلح با مغول را پیشنهاد کرد و خود در این راه بسیار تلاش کرد.
منابع ـ ابن بیبی المنجمه، ناصر المله و الدین یحیی بن محمد حسینی، مختصر سلجوقنامه، چاپ شده در: اخبار سلاجقه روم، به اهتمام محمد جواد مشکور، کتابفروشی تهران، 1350.
ابن بیبی، مختصر سلجوقنامه، ص219 / ابنشداد، تاریخ الملک الظاهر، ص 185 / صفدی، الوافی بالوفیات، ص 407 / ابنخلدون، همان، ج 4، ص 281."