چکیده:
به دنبال ناکامی مدلها و شاخصها ارزیابی رشد و توسعه در جهان برای اولینبار در سال 0991 در گزارش برنامهء عمران سازمان ملل متحد UNDP شاخص ترکیبی توسعهء انسانی موسوم به HDI مطرح گردید.این شاخص از ترکیب شاخصهای امید به زندگی،باسوادی و درآمد سرانه حاصل شده و علاوه بر آن میزان حد اقل و حد اکثر و نسبت به آنها را مدنظر قرار میدهد.در این مقاله سعی میشود تا با تهیهء شاخص توسعهء انسانی برای مناطق شهری استانهای کشور،میزان محرومیت و برخورداری مناطق یاد شده را ارزیابی کرده و با ارائهء یک طبقهبندی،میزان فاصلهء استانهای مختلف را روی نقشه نشان دهیم.از آنجا که این شاخص میتواند نقاط قوت و ضعف مناطق شهری استانهای مختلف را بنمایاند بسیار مفید بوده و مبنای مناسبی برای کاهش اختلافات و تفاوتهای منطقهای در کشور محسوب گردد. بدیهی است شناخت نابرابریها در اتخاذ راهبردهای بهینهء منطقهای امری ضروری و غیر قابل انکار است؛مسألهای که بیتردید میزان موفقیت الگوها و راهبردهای توسعهء منطقهای بدان بستگی دارد.
خلاصه ماشینی:
"جدول شماره 1:میزان باسوادی مناطق شهری استانهای مختلف کشور در سال 75 (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:مرکز آمار ایران،1375 نمودار میزان باسوادی استانهای مختلف نیز ترسیم شده است.
جدول شماره 2:درآمد سرانۀ مناطق شهری استانهای مختلف کشور(به ریال) (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:زنجانی حبیب اللٰه،مجدی کوششی،1371 نمودار درآمد سرانۀ مناطق نشان میدهد که میزان درآمد خانوارهای شهری در استانهای ایلام،چهارمحال و بختیاری،خراسان،زنجان،سیستان و بلوچستان،کردستان،کرمانشاه،کهگیلویه و بویراحمد،لرستان و هرمزگان از متوسط درآمد استانهای مورد مطالعه کمتر است؛و دیگر استانها دارای بیش از میانگین میباشند.
جدول شماره 3:شاخص درآمد سرانۀ مناطق شهری استانهای مختلف در سال 75 (به تصویر صفحه مراجعه شود) شاخص امید به زندگی بنابر جدول شماره 4 در بین سالهای 75-70،متوسط امید به زندگی در مناطق شهری استانهای مختلف کشور 66/26 سال بوده است؛نسبت میانگین هرکدام از این مناطق بهطور متوسط 2/32 سال اختلاف داشته است؛بالاترین میزان امید به زندگی 71/45 سال،مربوط به استان تهران و پایینترین 60/2 سال،به استان سیستان و بلوچستان تعلق داشته است.
همانگونه که در نمودار مشاهده میشود شاخص توسعۀ انسانی 54/1 درصد استانها شامل:آذربایجان شرقی،اصفهان،بوشهر،تهران،خوزستان،سمنان، فارص،کرمان،گیلان،مازندران،همدان و یزد،از متوسط کل این شاخص بیشتر جدول شماره 7:امید به زندگی مناطق شهری استانهای مختلف در سالهای 75-70 (به تصویر صفحه مراجعه شود) است.
جدول شماره 8:طبقهبندی شاخص توسعۀ انسانی مناطق شهری استانهای مختلف (به تصویر صفحه مراجعه شود) 2-تعداد 12 استان یا 50 درصد استانها با دارا بودن شاخص HDI ضعیف در گروه دوم واقع شده و از جمله استانهای محروم محسوب میشوند."