چکیده:
سده جشن آتش زمستانی است که هزاران سال قدمت دارد. صورت همگانی این آیین در بسیاری از نقاط ایران محدود شده و یا از بین رفته است. برگزاری آیین سده در شهر کرمان هرگز به طور جدی تعطیل نشد؛ از این رو، برگزاری آن در این شهر صورت نمایشی محلی به خود گرفت که می توان آن را «پرفورمانسی» آیینی به شمار آورد. مضمون این نمایش آیینی مبارزه ی بین نور و ظلمت است. نقطه ی اوج نمایش که برافروختن آتش بزرگ است، همواره با جلوه-های نمایشی و مشارکت شرکت کنندگان، از جمله سوارانی که به عنوان سپاه زمستان به کوه آتش هجوم می-بردند، همراه بوده است. وانمود در اجرای نمایش چنان بود که گویی رزمنده ای بزرگ همراه با سپاهی نیرومند عازم پیکار است. خوراک بخشی از پرفورمانس آیینی است که در نمایش سده سوزی جایگاه ویژه ای دارد. این نمایش زمان و مکان مشخصی دارد که به همه-ی زمان ها و همه ی مکان ها می پیوندد. سده همچنین، با خرده نمایش هایی همچون جشن خوانی، که نوعی نقل مذهبی است، همراه است.
خلاصه ماشینی:
"مجلهی مطالعات ایرانیدانشکده ادبیات و علوم انسانیدانگاه شهید باهنر کرمانسال نهم،شمارهی هفدهم،بهار 1379 سده،نمایشی آیینی* دکتز یدالله آقا عباسیاستادیار دانشگاه شهید باهنر کرمان کیده {IBسده جشن آتش زمستانی است که هزاران سال قدمت دارد.
برگزاری آیین سده در شهر کرمان هرگز به طور جدی تعطیل نشد؛ازاینرو،برگزاری آن در این شهر صورت نمایشی محلی به خود گرفت که میتوان آن را«پروفورمانسی»آیینی به شمار آورد.
نظر به برگزاری همه سالهی جشن سده در کرمان،این پرفورمانس آیینی در خود این شهر صورت نمایشی محلی به خود گرفته است.
از آثار الباقیه نقل شده که در انجام این آیین و مراسم چنان رفتار میکردند کهگویی رزمندهای همراه با سپاه پیروزمند و بزرگ عازم پیکار و نبرد با دشمن است(بیرونی،1363،377).
مراسم جشن عروسی پیر شالیار یار شهریاردر کردستان نیز از نظر زمان برگزاری و افروختن آتش نسبتهایی با سده دارد وپیوستگی آن را به خورشید و مهر نشان میدهد.
باز به گفتهی بیرونی مردم در انجاماین آیین چنان رفتار میکردند که گویی رزمندهای بزرگ همراه با سپاهی نیرومندمیبینیم،مراسم در زمانهایی که استقلال ایران به خطر افتاده،بیشتر حالت مبارزهیملی به خود میگیرد.
در این روزگار البته،بسیاری از این آیینها،جز برای تعدادی مؤمنمعتقد،صرفا صورت جشن دارند،اما در گذشته شرکت در این نمایش همگانیوظیفه شمرده میشد و مردم واقعا معتقد بودند که با این کار سرما را شکست میدهندو در سرنوشت خویش دخالت میکنند.
مراسم نمایشی و بازی نقش نیز از جمله ویژگیهای نمایش سده است.
جلوههایمشارکت،خوراک آیینی،خرده نمایشهای ضمنی،بازگشت به جاودانگی و زمانبیکرانه،همدلی و یگانگی شادیآور،زمان و مکان اجرا،بهویژه تداوم اجرا ازروزگار کهن تا اکنون-بهویژه در کرمان-به این پرفورمانس آیینی تشخصی دادهاست که در نوع خود منحصر به فرد است."